صفحه ۲۸۹

و در نامه امام حسن مجتبی (ع) به معاویه آمده است:

"مسلمانان پس از امیرالمؤمنین (ع) امر [حکومت ] را به دست من سپردند."ولانی المسلمون الامر بعده. (مقاتل الطالبیین 36/).

و موارد دیگری که واژه امر در مفهوم ولایت و حکومت به کار رفته است.

بر این اساس ولایت به وسیله شورای اهل خبره و انتخاب آنان منعقد می‎شود و به دنبال آن قهرا انتخاب امت را در پی خواهد داشت؛ چرا که انتخاب "خبرگان" در صورتی که منتخب مردم یا مورد اعتماد آنان باشند طبعا رضایت و انتخاب مردم را به دنبال دارد، چنانچه ما در همه ملتها این معنی را مشاهده می‎کنیم.

از سوی دیگر بیشتر مسلمانان پس از وفات پیامبراکرم (ص) شورا را اساس خلافت قرار دادند، و ما شیعه امامیه اگرچه به خاطر وجود نص بر ولایت امیرالمؤمنین (ع) با آنان مناقشه می‎کنیم، اما در عصر غیبت اگر قائل به دلالت مقبوله و نظایر آن بر نصب عام شویم که بحثی نیست و الابه مقتضای عموم آیه شریفه و روایات وارده در این زمینه قهرا نوبت به شورا و مشورت با مردم خواهد رسید.

اگر گفته شود: در آیه شریفه موضوع مربوط به اموری است که به مؤمنان مربوط می‎شود و اینکه ولایت یکی از آنها باشد جای بحث است؛ چرا که ولایت عهد خداوند است، چنانچه در مقابل درخواست حضرت ابراهیم که می‎خواهد خلافت در میان فرزندانش باشد خداوند سبحان می‎فرماید: "عهد من هرگز به ستمکاران نخواهد رسید."لاینال عهدی الظالمین. "پس ولایت و امامت امر و عهد خداوند است نه امر مؤمنان و مسلمانان،

در پاسخ باید گفت: منافاتی بین اینکه ولایت، با عنایتی امر و عهد خداوند و یا امری از امت باشد وجود ندارد؛ چرا که ارتباط بین امر خدا و مردم علاوه بر اینکه بسیار واضح و آشکار است تعبیرهای وارده در روایات نیز به همین معنی دلالت دارد. چنانچه برخی از آنها پیش از این گذشت.

باز اگر گفته شود: محتمل است مراد به آیه، مشورت در اجرای امر و تنفیذ امور باشد نه اصل عقد ولایت و حکومت؛ چنانچه همین معنی در آیه شریفه "وشاورهم

ناوبری کتاب