صفحه ۲۷۲

به انتخاب تحصیل می‎گردد نه به نصب، و مجالی باقی نمی ماند که به توقیع شریف برای نصب فقها استناد نمود.

بلی، این روایت بر صلاحیت فقیه و اینکه او برای انتخاب متعین است دلالت دارد و نمی شود به کس دیگری مراجعه نمود و او را برای این جهت انتخاب کرد، و این نکته ای است شایان تأمل.

[روایات دیگری نیز از جهت مضمون نظیر توقیع مبارک وجود دارد که از آن جمله دو روایت زیر است:]

1- کشی به سند خویش از امام صادق (ع) روایت نموده که فرمود:

"جایگاه افراد را نسبت به ما، به نسبت نقل روایاتشان از ما بشناسید."اعرفوا منازل الرجال منا علی قدر روایاتهم عنا. (وسائل ‏108/18 ابواب صفات قاضی، باب 11، حدیث 37).

2- در اواخر کتاب احتجاج از امام حسن عسکری (ع) در یک حدیث طولانی آمده است که شخصی به امیرالمؤمنین (ع) عرض کرد:

"چه کسی پس از ائمه هدایت و چراغهای شب تار، بهترین مخلوقات خداوند است ؟ حضرت فرمود: علما، آنگاه که صالح باشند."قیل لامیرالمؤمنین (ع): من خیر خلق الله بعد ائمة الهدی و مصابیح الدجی ؟ قال: العلماء اذا صلحوا. (احتجاج طبرسی، چاپ قدیم ‏255/2).

8- حدیث "العلماء حکام علی الناس"

در غرر و درر از امیرالمؤمنین (ع) روایت شده که فرمود:

"العلماء حکام علی الناس غرر و درر ‏137/1، حدیث 506. عالمان فرمانروایان مردمند."

پیش از این در مبحث اعتبار علم در رهبر این روایت مورد بحث قرار گرفت و در مفهوم آن سه احتمال مورد بحث واقع شد:

احتمال اول اینکه: جمله خبریه باشد، و منظور از آن بیان فضیلت دانش و دانشمندان باشد و اینکه آنها غالبا بر دلهای مردم حاکم هستند و مردم به طور طبیعی از آنان پیروی دارند؛ و در این ارتباط هیچ فرقی بین مذاهب و ملل و طبقات مختلف جامعه وجود ندارد، دانشمندان بر خرد و اندیشه اهل هر مذهب و همه

ناوبری کتاب