صفحه ۲۶۸

محمد بن عصام کلینی، گفت: روایت نمود ما را محمد بن یعقوب کلینی، از اسحاق بن یعقوب که از محمد بن عثمان عمری [یکی از نواب خاص امام زمان (عج)] درخواست کردم نامه ای را که در آن پرسشهایی برایم ایجاد شده بود و در آن نگاشته بودم به امام (عج) برساند، آنگاه به خط مولایمان صاحب الزمان (عج) این پاسخ رسید:

"اما ما سألت عنه - ارشدک الله و ثبتک - من امر المنکرین لی من اهل بیتنا و بنی عمنا... و اما الحوادث الواقعة فارجعوا فیها الی رواة حدیثنا فانهم حجتی علیکم و انا حجة الله علیهم."کمال الدین ‏483/2، باب 45، حدیث 4.

"اما آنچه تو از آن پرسش نمودی - خداوند تو را ارشاد کرده و پایدار بدارد - از امر کسانی که از اهل بیت و از پسرعموهای من مرا مورد انکار قرار می‎دهند... و اما حوادثی که به وقوع می‎پیوندند، در آن به راویان احادیث ما مراجعه کنید که آنان حجت من بر شمایند و من حجت خداوند هستم بر آنان."

در کتاب غیبت شیخ طوسی (قده) آمده است:

"جماعتی مرا از جعفر بن محمد بن قولویه و ابی غالب زراری و دیگران، از محمد بن یعقوب کلینی، از اسحاق بن یعقوب روایت نمودند [همان روایت فوق را] و در آخر آن آمده است: و انا حجة الله علیکم - و من نیز حجت خداوند بر شما هستم."الغیبه شیخ طوسی 176/.

و باز همین روایت در احتجاج از محمد بن یعقوب کلینی روایت شده و در آن آمده: "و انا حجة الله"وسائل ‏101/18، ابواب صفات قاضی، باب 11، حدیث 9. [بدون ذکر کلمه علیکم یا علیهم ].

بررسی سند حدیث

اشکالی در سند شیخ نیست، و "ابن عصام" گرچه در کتابهای رجال مدحی از آن به میان نیامده ولکن همین که از مشایخ صدوق بوده و ایشان از خدا خوشنودی خویش از او را تقاضا کرده، شاید در اعتماد به وی کفایت کند؛ فقط اشکال در اسحاق بن یعقوب است که او فرد مجهولی است، و مضمون این روایت گرچه دلالت بر جلالت مقام وی دارد [که امام (ع) در پاسخ وی این توقیع را نگاشته اند]

اما راوی این روایت خود اوست، مگر اینکه گفته شود: نقل کلینی از وی دلیل بر

ناوبری کتاب