صفحه ۲۵۷

خاصی جز پذیرش مسؤولیت خطیر و به عهده گرفتن مسؤولیتی سنگین نیست. و در این محدوده فرقی بین پیامبراکرم (ص) و ائمه (ع) و فقیه جامع الشرائطی که این مسؤولیت را به عهده گرفته وجود ندارد؛ و در وظایف سیاسی آنچه برای آنان یا به گردن آنان است، برای فقیه جامع الشرائط نیز هست.

آیا می‎توان تصور نمود که پیامبراکرم (ص) مثلا شخص زناکار را صد تازیانه می‎زند اما فقیه کمتر از آن را به وی می‎زند؟ یا اینکه پیامبراکرم (ص) از چیزهایی زکات می‎گیرد به غیر از آنچه فقیه زکات می‎گیرد؟ یا اینکه پیامبراکرم (ص) برای شهرها قاضی و والی مشخص می‎کند اما فقیه حق چنین کاری را ندارد؟! و سایر وظایفی که والیها در چارچوب ولایت خود انجام می‎دهند.

این نهایت چیزی است که در تقریب استدلال به این حدیث شریف می‎توان داشت، اما با این همه مطلبی در عمق نظر انسان وجود دارد که نمی توان از آن صرفنظر کرد و آن اینکه جمله "پس از من سنت و روایت مرا به مردم می‎آموزند" ظهور قوی در محدودکردن خلافت دارد و می‎فهماند که غرض آن حضرت از خلافت، جانشینی آن حضرت در امور تعلیم و تبلیغ است و محفوف شدن به قرائن، مانع از اطلاق می‎گردد؛ و در نتیجه اثبات جانشینی در امور قضاوت و ولایت نیاز به دلیلی قویتر از این دارد.

واینکه در برخی از نقلها ذیل روایت نیامده، دلیل بر اطلاق مفاد روایت نمی شود؛ چرا که ظاهرا همه این روایتهای نقل شده یک روایت بوده که برخی به صورت کامل و برخی به صورت قطعه قطعه و ناقص نقل شده، و تقطیع در نقل احادیث امری است بسیار شایع؛ و این نکته ای است شایان توجه.

4- حدیث "العلماء ورثة الانبیاء" و احادیث مشابه آن

1- در کتاب کافی از محمد بن حسن و علی بن محمد، از سهل بن زیاد و محمد بن یحیی، از احمد بن محمد همه از جعفر بن محمد اشعری، از عبدالله بن میمون قداح، و علی بن ابراهیم، از پدرش، از حماد بن عیسی، از قداح، از امام صادق (ع) روایت شده که گفت: پیامبرخدا(ص) فرمود:

"من سلک طریقا یطلب فیه علما سلک الله به طریقا الی الجنة، و ان الملائکه لتضع اجنحتها لطالب العلم رضا به، و انه یستغفر لطالب العلم من فی السماء و من فی الارض حتی الحوت فی البحر، و فضل العالم علی العابد کفضل القمر علی سائر النجوم لیلة البدر، و ان العلماء ورثة الانبیاء ان الانبیاء لم یورثوا دینارا و لا درهما و لکن ورثوا العلم، فمن اخذ منه اخذ بحظ وافر."کافی ‏34/1، کتاب فضل العلم، باب ثواب العالم و المتعلم، حدیث 1.

ناوبری کتاب