آیت‌الله منتظری

و در روایات دیگری از این قبیل.

در حاشیه همین کتاب (صحیح مسلم) آمده است حاشیه از چاپ دیگر صحیح مسلم ‏2/6. که این جمله اگرچه ظاهرش خبریه است ولی در واقع امر و انشاء است، یعنی لازم است از قریش پیروی نموده و تابع آنان باشید.

اما به نظر ما این برداشت باطل و بی اساس است، به قرینه جمله دوم روایت (جمله کافران مردم، تابع کافران قریش هستند) زیرا معنا ندارد که پیامبراکرم (ص) کفار جهان را به اطاعت از کفار قریش دستور داده باشد! و نیز صحیح نیست از روایت مفهوم عموم استخراج کنیم؛ زیرا غیر ممکن است که همه مردم کافر در همه کشورها و همه زمانها از کفار قریش اطاعت و پیروی نمایند. اما آنچه از ظاهر روایت به دست می‎آید این است که مراد از آن بیان وضعیت مردم همان زمان و همان منطقه باشد، چنانکه اگر کسی به صورت متعارف بگوید مردم چنین و چنان هستند، منظور وی عموم مردم عصر و زمانه خودش می‎باشد. مؤید همین برداشت روایتی است که عبدالرزاق از زهری از پیامبراکرم (ص) روایت نموده که آن حضرت فرمود:

از این روایت به قرینه تقابل قریش با انصار استفاده می‎شود که این گونه روایات در محدوده مسائل اجتماعی همان عصر و زمان بوده؛ و در آن زمان، قریش به خاطر قوه و قدرت روحی و جسمی و شخصیت اجتماعی خویش و پرده داری کعبه و اعتباری که بین مردم داشتند مؤمن و کافرشان به طور طبیعی و قهری از سایر مردم پیشی گرفه و مورد متابعت قرار می‎گرفتند. در هر صورت نمی توان از این روایت، حکم شرعی (لزوم قرشی بودن امام را) استفاده نمود.

نظیر این روایت باز روایتی است که جابربن عبدالله از پیامبراکرم (ص) روایت نموده که آن حضرت فرمود:

باز واضح است که چون پیامبراکرم (ص) مردم را به پیروی از بدیها دعوت