صفحه ۱۰۵

است تا اینکه مرحوم شیخ در کتاب مبسوط خویش گامهایی را در جهت گسترش و بیان مسائل تفریعی فقه برداشت، مرحوم شیخ در مقدمه همین کتاب مبسوط مطالبی می‎فرمایند که خلاصه آن این گونه است:

"استمرار این سیره در بین اصحاب ما به گونه ای شده بود که سبب طعنه مخالفین ما گردیده و بدین سبب پیوسته فقه اصحاب ما را مورد تحقیر قرار می‎داده اند با اینکه تمام آنچه آنان در کتابهای خویش متذکر شده اند در اخبار و روایات ما موجود می‎باشد و تمام آن فروعی که با آن کتابهای خویش را انباشته اند اصول آن در کتابهای ما موجود است و فروعات را نیز از آنها می‎توان استخراج و استنباط نمود، البته نه به شیوه قیاس. و من از دیرزمان درصدد بوده ام کتابی که مشتمل بر این فروع باشد تألیف کنم اما مشکلات و عواملی پیوسته مرا از انجام آن باز می‎داشته است. من در گذشته کتاب نهایه را نوشته و در آن تمامی آنچه اصحابمان در تألیفات خویش از مسائل اصولی آورده بودند درج کردم و در خاتمه آن نیز مختصری از جمله های عقود اسلامی را آوردم و همانجا وعده دادم که کتابی در خصوص فروع تألیف نمایم و در آن مسائل استنباطی و فرعی فقه را مطرح کنم.

اما بعدا ملاحظه کردم که درج فروع بدون اصول چیزی است ناقص و فهم آن برای خوانندگان مشکل؛ چرا که فهم فروع بدون ضبط اصول امکان پذیر نیست؛ لذا از تصمیم خود منصرف شده و به تألیف این کتاب پرداختم که در آن مطالب اصولی پیشینیان به همراه فروعی که از آنها استخراج می‎گردد به صورت باب باب و دسته بندی شده ذکر گردیده است، در این کتاب تمام تلاش خود را به کار گرفتم و فروعات و مسائل فقهی مختلف و اکثر آنچه را که مخالفان مطرح نموده بودند آوردم و..."مقدمه کتاب مبسوط ‏1/1_3.

ملاحظه می‎فرمایید که مرحوم شیخ طوسی (قدس سره) کتاب نهایه را بر مبنای اصحاب برای بیان اصول مسائل تألیف نموده و کتاب مبسوط را به طور عمده برای بیان مسائل استنباطی و فروع، بنابراین اگر ادعای اجماع و یا شهرتی در کتابهای اصلی که در نقل کلام معصومین دقت داشته اند بیان گردید،می توان گفت: این

صفحه ۱۰۴ صفحه ۱۰۶
ناوبری کتاب