آیت‌الله منتظری

اهتمام آیت الله بروجردی به اصلاحات حوزه

س: آن زمان نظر آیت الله بروجردی نسبت به خواندن زبانهای خارجی، تاسیس مجلات و موسسات جدید و کلا اصلاحات حوزوی چه بود و عملا در این زمینه کاری انجام دادند و تحولی ایجاد کردند یا خیر؟

ج: راجع به خواندن زبانهای خارجی که ایشان برنامه ای داشته باشند من یادم نیست؛ نسبت به مجلات هم آن زمان " مجله مکتب اسلام " بود که آقای مکارم و آقای دوانی دست اندرکار آن بودند با اینکه معروف بود که این مجله تقریبا مربوط به آقای شریعتمداری است، اینها مجله را که خدمت آیت الله بروجردی می‎آوردند ایشان تشویقشان می‎کردند، البته آن وقت انتشار مجلات و نشریات خیلی رایج نبود، ولی ایشان نسبت به وضع حوزه خیلی گله داشتند و می‎فرمودند یک کاری باید کرد و از بی نظمی حوزه خیلی رنج می‎بردند، گاهی در بعضی مسائل از ناراحتی داد و فریاد می‎کردند، بالاخره اشخاصی مثل آیت الله خمینی و عده ای دیگر به ایشان پیشنهاد کرده بودند که شما مثلا اختیارات بدهید تا ما از طلبه ها امتحان بگیریم و سر و سامان به حوزه بدهیم،نظر این آقایان این بود که با امتحان به طلبه ها شهریه بدهند به مشکلات طلبه ها رسیدگی کنند و نظم و انضباطی را در حوزه به وجود بیاورند، و بالاخره ایشان چیزی در این زمینه نوشته و به آنها داده بودند که اختیار در این گونه مسائل با آنها باشد،بالاخره در حوزه امتحان دایر شد؛ ایشان روی امتحان گرفتن از طلبه ها خیلی عنایت داشتند، حتی در نجف که تا آن وقت روی امتحان را به خود ندیده بود ایشان به مرحوم حاج شیخ نصرالله خلخالی که شهریه ایشان را در نجف می‎داد گفته بودند از طلبه ها امتحان بگیرند و مطابق امتحان به آنها شهریه بدهند، البته این موضوع در نجف قدری سرو صدا پیدا کرده بود، آنها که می‎خواستند زیر بار امتحان نروند مخالفت می‎کردند. معروف بود که آیت الله سید ابراهیم اصطهباناتی امتحان را تحریم کرده بود و مخالفت با امتحان در حقیقت مخالفت با آیت الله بروجردی بود، و در اثر تحریم ایشان بعضی ها نرفتند امتحان بدهند و شهریه هم نگرفتند،ولی این برنامه تحریم شکست خورد. آن وقت بعضی ها در قم به صورت مزاح می‎گفتند: معلوم