آیت‌الله منتظری

درسشان خیلی عنایت به رجال داشتند و این طور که از ایشان نقل می‎کردند -البته من از خودشان نشنیدم - گفته بودند آن زمان که من در بروجرد درس می‎گفتم بعضی افراد را می‎دیدم که خیلی از مسائل دقیق را درک نمی کنند، اما رجال چون جنبه تاریخی دارد همه می‎فهمند، این سبب شد که من برای اینکه درس دایر باشد و همه عنایت داشته باشند هر روز یکی از شخصیتهای رجال را مطالعه می‎کردم و در درس خصوصیاتش را می‎گفتم، ایشان در این زمینه از بس مطالعه کرده بود یک تخصصی پیدا کرده بودند، بعد ایشان [اسانید] " کافی " و " تهذیب " و " من لایحضر " را تنظیم کرده بودند که این آخرها آقای حاج میرزا مهدی صادقی تبریزی به صورت ناقص آن را چاپ کرد اما آستانه حضرت رضا(ع) بنا بود به صورت کامل آن را چاپ بکند که آقای حاج میرزا حسن نوری (رحمه الله علیه) متصدی آن بود -چون به خط ایشان نوشته شده بود- منتها ایشان تصادف کرد و از دنیا رفت، حالا من نمی دانم آستانه حضرت رضا(ع) مشغول چاپ آن هست یا نه کتاب "اسانید" به خط مرحوم آقای نوری از طرف آستانه حضرت رضا(ع) چاپ و منتشر شده است.؛ مرحوم آیت الله بروجردی این "اسانید" را به ترتیب حروف تهجی منظم کرده بود و عقیده اش این بود که مشکلات رجالی از داخل خود "اسانید" به دست می‎آید و حل می‎شود، عنایت داشتند که مثلا در کافی اسامی روات به همان گونه که آمده ثبت گردد، مثلا یک جا نوشته "محمد بن عبدالجبار الصهبانی " یک جا نوشته "عن الصهبانی " یک جا آمده " محمدالصهبانی " اینها پشت سرهم که بیاید بعضی شارح بعضی دیگر می‎شود.

دیگر اینکه سلسله روات تا امام معصوم که پشت سرهم قرار می‎گرفت در مقایسه با هم اگر سقطهایی در سلسله بعضی سندها بود مشخص می‎شد و به این ترتیب طبقات روات معین می‎شد؛ مثلا می‎بینی پنجاه روایت پشت سرهم دارد "احمد بن ادریس عن محمد بن عبدالجبار الصهبانی عن الحسن بن محبوب عن ابی حمزه "، یک جا نوشته مثلا "عن الصهبانی عن ابی حمزه "، معلوم می‎شود که اینجا "ابن محبوب " از وسط افتاده است،ایشان روی همین ترتیب در "و شنوه ""وشنوه " روستایی است ییلاقی در اطراف قم از بخش کهک که مرحوم آیت الله بروجردی در ایام تابستان به خاطر گرمی هوای قم به آنجا تشریف می‎بردند. شروع کرده بودند یک