آیت‌الله منتظری

هم بود به نام آقای حاج سید اسماعیل که اشکالهای خوبی به آقای بروجردی می‎گرفت، آقای بروجردی هم برایش احترام قائل بود.

ویژگیهای درسی و روش تربیتی آیت الله بروجردی

ما از بیان روان و ساده آیت الله بروجردی خیلی خوشمان می‎آمد، درس ایشان این گونه بود که اولا مطالعه کرده بود، ثانیا یک جوری می‎گفت که طلبه ها بفهمند، به قول خودش می‎گفت درس نباید با عبارات گیج کننده همراه باشد، تکرار هم ماشاء الله زیاد داشت، عبارتها را "کان یکون " معنا می‎کرد، خیلی معطل می‎کرد، یک مساله را گاهی روز شنبه که مطرح می‎کرد تا روز چهارشنبه به آن ور می‎رفت، مثلا می‎دید یک نکته مساله مانده برای اینکه آن نکته را بگوید فردا می‎آمد آن مطلب را دو باره از سر می‎گرفت.

اگر آقایان دیده باشند در این "نهایه الاصول " که من از تقریرات درسی ایشان نوشته ام عبارت ثانیا و ثالثا و رابعا همه مال ایشان است، البته آن وقت که من نهایه الاصول رانوشتم ابتدای کارم بود.نوشتن خیلی بلد نبودم مقداری مطالب که یادم مانده بود نوشتم؛ و به طور کلی آن وقت که آقای بروجردی آمد قم درس نوشتن در قم معمول نبود، مرحوم آیت الله آقای داماد اصلا با درس نوشتن مخالف بود و می‎گفت طلبه ها را بی سواد بار می‎آورد، آقای داماد عقیده اش این بود که طلبه ها به نوشته خود اتکا می‎کنند و بی سواد بار می‎آیند، ولی آقای بروجردی بر نوشتن تاکید می‎کردند و لذا وقتی من چند صفحه اوایل نهایه الاصول را نوشته بودم و به ایشان دادم ایشان به من یک قواره پارچه قبا و بیست تومان جایزه داد، نسبت به افراد دیگر هم ایشان این گونه بود، معمول ایشان این بود که طلبه ها را خیلی تشویق می‎کرد، من یادم هست همین بحث " صلات مسافر " را که از درسهای ایشان نوشتم و چاپ شده آقای بروجردی ضمن بحث، مساله "خروج الی ما دون المسافه " را در روزهای قبل مطرح کرده بودند، که اگر کسی در یک جا خواست ده روز بماند اما در نظر اوست که در این مدت به محلی که فاصله آن کمتر از چهار فرسخ است برود و برگردد نظر ایشان این بود که برای یک ساعت هم که شده جایز نیست و قصد اقامه به هم می‎خورد، من