آیت‌الله منتظری

فصل سوم " آیت الله العظمی بروجردی و مرجعیت عامه " (1340 - 1326 ه. ش)

آشنایی با آیت الله بروجردی

من و آقای مطهری خیلی دلمان می‎خواست از نزدیک آیت الله بروجردی را ببینیم، در یک تابستان آقای مطهری با حاج آقا صدر کلباسی رفتند بروجرد سال بعد هم من رفتم، آن سال تابستان من حدود چهل روز در بروجرد ماندم و در درس آقای بروجردی شرکت می‎کردم، ایشان خارج مکاسب محرمه را می‎گفتند، موضوع درس "ولایت از قبل جائر" بود و تقریبا پنجاه شصت نفر همه ریش سفید از علما در درس ایشان شرکت می‎کردند، یک پیرمردی بود می‎گفت من پانزده سال از آقای بروجردی بزرگترم، می‎گفت من درسهایم را در اصفهان خوانده بودم و برگشتم بروجرد آقای بروجردی سیوطی می‎خواند. آن وقت این پیرمردها می‎آمدند درس آقای بروجردی خیلی به ترتیب می‎نشستند هر کس جایش معین بود، ما که یک بچه طلبه بودیم حق نداشتیم در ردیف علما بنشینیم ما وسط اتاق می‎نشستیم، یک اتاق بزرگ که وسطش ستون بود، این حوزه درس آیت الله بروجردی بود.

س: همه شان اهل بروجرد بودند یا اینکه از شهرستانهای مختلف آمده بودند؟

ج: بروجرد سابقه حوزوی داشت، آخوندهای مسن در آن زیاد بودند، معلوم می‎شد آنجا جلوتر حوزه داشته و اینها بقایای حوزه سابق بودند، درس آقای بروجردی دوسه نفر مستشکل داشت، یکی حاج شیخ علی خرم آبادی که شاید بهترین شاگرد آقای بروجردی بود و آقای بروجردی به او خیلی عنایت داشت، دیگری حاج شیخ بهاء الدین حجتی بروجردی بود که آقای بروجردی به ایشان هم عنایت داشت تا جایی که وقتی ایشان آمدند قم هنوز به نظرشان نمی آمد که در قم افرادی فاضل باشند گاهی اوقات که صحبت می‎کردند می‎فرمودند خوب است درس، تقریر داشته باشد؛ در نجف آقای آخوند درس را که می‎گفت بعد شاگردهای خوب ایشان هر کدام یک حوزه تقریر داشتند و برای دیگران درس را تقریر می‎کردند، بعد اظهار می‎کردند که خوب است آن دونفر از بروجرد بیایند اینجا که مثلا درس را تقریر کنند، یک سیدی