صفحه ۴۰۶

"البینة علی المدعی و الیمین علی من أنکر". مدعی باید دلیل و بینه بیاورد و اگر بینه آورد، از او قبول می‎شود، ولی منکر لازم نیست بینه اقامه کند و همین که قسم بخورد کافی است. "منکر" آن است که در خانه نشسته، و "مدعی" تو هستی که از بیرون آمدی و می‎گویی خانه ملک من است؛ پس شما که مدعی هستید باید بینه و شاهد بیاورید.

در اینجا هم فدک در مالکیت حضرت زهرا(س) بوده و از زمان حیات رسول خدا(ص) و بعد از وفات ایشان در اختیار حضرت بوده است، حالا تو آمده ای و می‎گویی مال مسلمانان است؛ پس تو که مدعی هستی باید اقامه بینه و شهود نمایی، نه حضرت زهرا(س) که "ذو الید" است و وکیلشان هم در آنجا بوده است. پس این که تو از صاحب خانه شاهد طلب می‎کنی، خلاف حکم خداست. در اینجا ابوبکر مغلوب شد و نتوانست جوابی به حضرت بدهد.ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغة، ج 16، ص 285 ضمن مطلبی که از قاضی القضاة نقل کرده یادآور شده است: اگر فدک در تصرف حضرت زهرا(س) بود چرا در مقام محاجه با ابوبکر به دلیل "ید" که قابل خدشه نیست استدلال نکرد و مسأله ارث را مطرح کرد؟ اگر ایشان قاعده "ید" را که دلیل محکمی بر مالکیت است مطرح کرده بود، ابوبکر نمی توانست روایتی را از پیامبر(ص) نقل کند تا بتوان گفت: عموم ادله ارث توسط خبر واحد تخصیص خورده است. سپس ابن ابی الحدید این جواب را که حضرت فاطمه (س) با طرح مسأله "نحلة و بخشش" بودن فدک، در حقیقت ادعای تصرف در فدک و داشتن "ید" بر آن را کرده است، پاسخ داده و می‎گوید: بخشش و اعطای فدک توسط پیامبر(ص) هرچند قطعی است، ولی ممکن است اعطای پیامبر(ص) بدون قبض و تصرف حضرت فاطمه (س) بوده، پس مجرد اعطاء دلیل بر داشتن "ید" نیست، زیرا لغت اعطاء اعم است. در جواب ابن ابی الحدید باید گفت: طبق منابع قطعی شیعه و بسیاری از اهل سنت، بخشش و تحویل فدک در زمان حیات پیامبر(ص) به حضرت زهرا(س) امری مسلم و غیر قابل تردید است و حضرت زهرا(س) برای فدک وکیل و مسئول تعیین کرده بودند، و حضرت علی (ع) نیز در نامه 45 نهج البلاغة که به عثمان بن حنیف مرقوم کرده اند صریحا فرموده اند: "بلی کانت فی أیدینا فدک ..." یعنی: "فدک در دست ما بود..."؛ از طرفی در لغت "عطاء" نیز اخذ و تناول ملاحظه شده است، پس روایاتی که حتی مورد قبول ابن ابی الحدید است و دلالت بر اعطای فدک توسط پیامبر(ص) به حضرت زهرا(س) دارد، دلیل بر صحت مطلب ما می‎باشد. بنابراین طرح عنوان "نحلة" توسط حضرت زهرا(س) مفهومی جز مفهوم "ید" و در تصرف بودن فدک توسط حضرت زهرا(س) ندارد. و شاید علت این که عنوان "نحلة" را حضرت به کار بردند نه عنوان "ید" را، این باشد که حضرت می‎خواسته اند به ابوبکر بفهمانند کار شما دقیقا بر خلاف عمل و سیره پیامبر(ص) است، زیرا آن حضرت فدک را به من بخشیدند اما شما گرفتید! و این تعبیر از تعبیر "ید" مناسبتر است.

ناوبری کتاب