صفحه ۳۴۱

تنها بگذارند، امیرالمؤمنین (ع) را با آن سفارشهایی که پیامبر(ص) کرد نادیده بگیرند - برای این که می‎خواهند نان بخورند و زندگی بکنند - باعث خشم خداوند شده و به عذاب ابدی دچار خواهند شد.

ناامید شدن حضرت از هدایت گمراهان

(لا جرم لقد قلدتهم ربقتها)
(به ناچار ریسمان آن را به گردن آنها انداختم.)

اگر برای خلافت یا فدک می‎آمدیم و به شما حرفی می‎زدیم و دادخواهی می‎کردیم، حالا از آن گذشتیم؛ مسئولیت و عواقب آن را هم به گردن غصب کنندگان آن و یا به گردن مردان شما گذاشتیم.

چون همه مردم شریک حکومت وقت بودند و تابع جو حاکم شدند، همه آنها در گناه آن شریک هستند. همان طور که مولا علی (ع) در نهج البلاغه می‎فرماید: "و انما الناس مع الملوک و الدنیا الا من عصم الله"نهج البلاغة، خطبه 210. یعنی: "مردم تابع پادشاهان و حاکمان خود بوده و دنیاگرا هستند، مگر کسانی که خدا آنها را حفظ کند."

همین حدیث خود دلیل بر این است که همیشه باید سعی کرد حکومت "صالح" باشد؛ برای این که اگر حکومت صالح باشد، نوع مردم در مسیر صلاح و نیکی قدم برخواهند داشت؛ اما اگر حکومت فاسد باشد، طبیعی است که مردم به سوی فساد و تباهی کشیده خواهند شد، و در جو و محیط ناسالم کمتر کسی می‎تواند خود را اصلاح کند و اکثر

ناوبری کتاب