آیت‌الله منتظری

بودید، دفع کردید و آن را از خودتان برگرداندید. در حقیقت آن مقدار که جلو رفته و رشد کرده بودید، دو مرتبه به عقب برگشتید. "دسعتم": شما برگرداندید "الذی تسوغتم": آنچه را که با حالت گوارا و خوشی داخل حلق خود کرده بودید. یعنی: آن ایمانی که به حالت گوارا و خوشی داشتید، حالا آن را برگرداندید؛ در حقیقت این یک صورت از کفر است، چون شما از آن ایمانی که داشتید بازگشت کردید و به نوعی کافر شدید؛ البته کفر مراتب دارد، همان گونه که ایمان نیز دارای مراتب است؛ لذا حضرت تعبیر به کفر می‎کنند:

(پس اگر شما و هر آن کس که بر روی زمین زندگی می‎کند کافر شوید، پس همانا خداوند بی نیاز و ستوده است.)

"کفر" به معنای "پوشش" بوده و دارای مراتب مختلف است؛ یک وقت واقعا انسان از اسلام خارج شده و خدا و پیامبر(ص) را منکر می‎گردد، در این صورت احکام کافر بر او جاری می‎شود، که در کتابهای فقهی به تفصیل بیان شده است؛ ولی گاهی شخص تنها بعضی از مراتب ایمان را زیر پا می‎گذارد. در حقیقت به مراتب نازله آن هم "کفر" اطلاق می‎شود.علامه مجلسی در جلد 8 بحار، ص 123، چاپ قدیم، (و چاپ جدید، ج 29، ص 297)، علاوه بر احتمال فوق فرموده: ممکن است مقصود از کفر، کفران نعمت باشد؛ در مقابل شکر؛ نظیر آیه شریفه: (و اذ تاذن ربکم لئن شکرتم لا زیدنکم و لئن کفرتم ان عذابی لشدید) سوره ابراهیم (14)، آیه 7. و مؤید این احتمال این است که آیه (ان تکفروا...) دنبال همین آیه آمده است.