صفحه ۱۳۵

شد. در اینجا نیز حضرت با این جمله می‎خواهند بفرمایند: آن محیط تیره و تاریک شرک و کفر شکاف پیدا کرد و از میان آن روشنایی توحید پدیدار گشت.

(و أسفر الحق عن محضه )
(و حق از موضع خالصش ظاهر شد.)

"أسفر" به معنای "أضاء" است؛ یعنی: خالص حق پیدا شد، که همان توحید محض باشد. نور حق و خداپرستی زیر پرده های جهل و خرافات زمان جاهلیت پوشیده شده بود، ولی پیامبراکرم (ص) این پرده ها و خرافات را کنار زد و جامعه را تزکیه نمود و راه حق و عدالت را نمایان کرد.این که قرآن می‎فرماید: (و یزکیهم و یعلمهم الکتاب والحکمة )، سوره آل عمران (3)، آیه 164، "پیامبر، مردم را پاک کرد و به آنان کتاب و حکمت را آموخت"، اشاره به همین واقعیت است. در حقیقت تزکیه زمینه و مقدمه تعلیم کتاب و حکمت است؛ تا ذهن انسانها از خرافات و جهالت ها پاک نشود رشد و نمو حکمت و دانش در دلها امکان ندارد.

(و نطق زعیم الدین و خرست شقاشق الشیاطین )
(و رهبر دین به سخن آمد و سخنوران شیطان صفت لال شدند.)

"شقاشق" جمع "شقشقة" است، و آن کیسه ای است به مانند شش در گلوی شتر که هنگام مستی آن را از دهان بیرون می‎آورد و می‎غرد؛ و در لغت عرب این تعبیر در مورد سخنوری و زبان آوری به کار رفته است، مثل خطبه سوم نهج البلاغه که معروف است به خطبه شقشقیه. در اینجا هم منظور حضرت این است که وقتی پیامبر(ص) دعوت خود را

ناوبری کتاب