صفحه ۲۷۶

توجه نماز استسقاء می‎خوانده اند و خدا هم به آنها ترحم می‎کرده و باران می‎آمده است، روایات هم در این زمینه زیاد داریم و دستوراتی هم برای انجام آن گفته شده است.

رابطه حق وتکلیف

هرکجا حقی برای کسی ثابت گردید حتما تکلیفی را بر عهده دیگری به همراه خواهد داشت؛ و کسی که به نفع او حقوقی بر عهده دیگران اعتبار شده معمولا دیگران نیز حقوقی بر عهده او دارند؛ بنابراین حق و تکلیف بین افراد متبادل و متلازم می‎باشد.

تنها در مورد خداوند متعال است که حق بدون تکلیف قابل فرض و قبول می‎باشد؛ یعنی او بر بندگان خود حقوقی دارد ولی در مقابل، مکلف به کاری که مأمور به انجام آن باشد نیست.

در این رابطه حضرت امیر(ع) فرموده: "هیچ حقی برای کسی ثابت نمی شود مگر اینکه متقابلا وظیفه ای بر دوش او گذاشته می‎شود، و هیچ وظیفه ای بر دوش کسی ثابت نمی شود مگر اینکه متقابلا حقی برای او ثابت می‎گردد. و اگر به فرض برای کسی حقی ثابت باشد که در قبال آن وظیفه ای نداشته باشد، او تنها خداوند سبحان خواهد بود.""لا یجری لاحد الا جری علیه و لا یجری علیه الا جری له، و لو کان لاحد أن یجری له و لا یجری علیه، لکان ذلک خالصا لله سبحانه": نهج البلاغه صبحی صالح و عبده، خطبه 216.

البته خداوند از روی فضل و رحمت گسترده ای که دارد، نه تنها

ناوبری کتاب