آیت‌الله منتظری

به هر حال ایمان درجاتی دارد. می‎توان آن را تقویت کرد و به درجه بالاتری رساند و یا به عکس، با بی اعتنایی آن را به تدریج ضعیف و ضعیف تر کرد. از امام صادق (ع) نقل شده است که: "وقتی شخص مرتکب گناهی می‎شود در قلب او نقطه سیاهی پدیدار می‎شود، پس اگر توبه نمود آن نقطه محو می‎گردد."کلینی، کافی، ج 2، ص 271، حدیث 13) .

در روایتی از امام صادق (ع) رسیده است که: "خداوند ایمان را بر هفت سهم قرار داد و آنها را میان مردم تقسیم کرد. هر کسی هر هفت سهم را داشته باشد کامل است."همان، ص 42، حدیث 1) . و در گفتار دیگری آن حضرت فرموده است: "ایمان ده درجه دارد و به منزله نردبان است. بالا می‎رود پله ای پس از پله ای. کسی که در پله بالاتر قرار دارد حق ندارد به آن کسی که در پله اول است بگوید: تو چیزی نیستی."همان، ص 44 و 45، حدیث 2. از همین نکته مهم در این روایت و نیز برخی آیات و روایات دیگر به دست می‎آید که نمی توان با انسانها براساس نوع و میزان ایمانشان رفتار کرد و حقوق اجتماعی آنها را تابع عقیده و ایمانشان قرار داد و گفت هر کس به اندازه ایمانش حقوقی دارد. حقوق انسانها مستقل از عقیده و ایمان آنهاست. این نکته قبلا نیز با تفصیل و توضیح بیشتری بیان شده است.از جمله، ر.ک : رساله حقوق، ص 15) و 32 - 39؛ جزوه درس خارج مکاسب محرمه، ذیل عنوان "سب المؤمن"، تکمیل: "حرمة سب الانسان بما هو انسان"، ص 7 - 5؛ دیدگاهها، ج 1، ص 109، 144، 145، 461، 462 و 576.

عبدالرحیم قصیر می‎گوید: به وسیله عبدالملک بن اعین نامه ای خدمت امام صادق (ع) نوشتم و از آن حضرت درباره ایمان سؤال کردم. آن حضرت در جواب نوشت: "ایمان اقرار زبانی، تعلق قلبی و عمل با جوارح است."همان، ص 27، حدیث 1) .

در این روایت و روایت های دیگر، اقرار زبانی جزئی از ایمان به حساب آمده است؛ باید توجه داشت که اقرار صرف، در واقع سرآغاز ایمان است و مادامی که ایمان به قلب راه پیدا نکند ایمان نیست. در قرآن کریم خداوند اقرار زبانی اعراب را