این که بندگان در برابر خداوند به صورت پاک به عبادت بایستند و طهارت با چه چیزی حاصل میشود و حقیقتش چیست، عبادت را چگونه انجام دهند و با حضور در پیشگاه خداوند چه حالتی داشته باشند، چیزهایی نیستند که بتوان با تجربه درباره درستی و یا نادرستی آنها نظر داد. جز این که دین، صحت و یا عدم صحت آنها را بیان کند. این دسته هم مصالحی ثابت دارند و ثابت باقی خواهند ماند.
اما آن بخش که درصدد تنظیم روابط اجتماعی است، ممکن است در مواردی با تحولات ناسازگار باشد. بخش های عمده ای تابع اصول تغییرناپذیر انسانی مثل عدالت، تعاون، حقوق انسانها، حسن معاشرت و امثال اینهاست. و در صورت ناسازگاری با اصول یاد شده از اعتبار ساقط میشوند. خدای متعال در قرآن کریم فرموده است: (لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط)سوره حدید (57)، آیه 25. "همانا ما رسولان خود را همراه با دلایل آشکار فرستادیم و همراه آنان کتاب و ترازو فرود آوردیم تا مردمان به دادگری برخیزند."
در مصاف تحولات با مقررات دین همواره باید به این مهم توجه داشت که اهداف کلی دین نادیده گرفته نشود. به گونه ای عمل و یا موضع گیری نشود که منجر به لغویت حکم دینی بشود. زیرا احکام و مقررات قطعی دین تابع مصالح است و آن مصالح تابع شرایط و اقتضائات واقعی است.
در کتاب فقه الرضا(ع) آمده است: "خداوند هیچ خوردنی و آشامیدنی را مباح و روا ندانسته مگر این که در آن سود و مصلحت باشد، و چیزی را حرام نکرده است مگر به جهت ضرر و تباهی و فساد."نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، باب 1) از ابواب اطعمه محرمة، ج 16، ص 65، حدیث 5. لازم به ذکر است مضمون این کلام در نقل روایتی به مناسبت حرمت خمر از امام باقر(ع) رسیده است. ر.ک : صدوق، علل الشرایع، باب 237، ج 2، ص 196، حدیث 1) . با این همه در خود مقررات دینی اهرمهای مناسب جهت تطبیق با شرایط و مقتضیات در جاهای لازم نهاده شده است.
.jpg)
