آیت‌الله منتظری

در اسلام اصولا سه نوع زندان وجود دارد:

1 - زندان به عنوان حد؛ مانند زندانی نمودن آمر به قتل، و دزد در مرتبه سوم دزدی پس از اجرای حد در دو مرتبه قبل.

2 - زندان به عنوان تعزیر نسبت به جرائم خاصی که حاکم شرع واجد شرایط می‎تواند مجرم را با شلاق یا زندان تعزیر نماید؛ که در این گونه موارد همان گونه که تعداد شلاق باید کمتر از حد باشد، مقدار زندان نیز باید متناسب با همان تعزیر شلاق باشد که کمتر از حد است؛ و تشخیص مقدار آن با کارشناسان مربوطه است. و چنان که پیشتر بیان کردم، چون هدف اصلی از تعزیر، اصلاح و تنبه مجرم می‎باشد نه انتقام و کینه ورزی، از این رو تعزیر منحصر به زندان و شلاق نیست؛ بلکه دارای مراتبی است که از توبیخ و تهدید شروع می‎شود و آخرالامر نوبت به شلاق یا زندان می‎رسد. و هرچند در جوامع گذشته از این نوع مجازات بیشتر استفاده می‎شد اما بسا در شرایط کنونی امور دیگری غیر از شلاق و زندان در تنبه و اصلاح روحیه مجرمان مؤثرتر باشد، که طبعا باید از آنها استفاده نمود.

زندان در دو مورد فوق (به عنوان حد و تعزیر) باید پس از ثبوت جرم توسط محکمه صالح به تصدی مجتهد عادل آگاه باشد؛ و پیش از آن به هیچ وجه زندانی نمودن متهم مشروع نیست.

3 - زندان اکتشافی؛ یعنی زندانی نمودن متهم قبل از اثبات جرم برای تحقیق و کشف جرم. آنچه از روایات و فتاوای فقها استفاده می‎شود، قدر متیقن از این نوع زندان، اتهام مربوط به قتل می‎باشد؛ آن هم حداکثر کمتر از هفت روز.

در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: "شیوه پیامبر(ص) چنین بود که فرد متهم به قتل عمد را شش روز زندانی می‎نمود؛ اگر در طول این مدت اولیای مقتول دلیل و بینه ای برای اثبات قتل اقامه می‎نمودند [مطابق موازین عمل می‎شد]، وگرنه او را آزاد می‎کرد."حر عاملی، وسائل الشیعة، باب 12) از ابواب دعوی القتل، ج 29، ص 160، حدیث 1) . و می‎توان حکم اتهام تجاوز به حقوق مهمه