صفحه ۶۹۸

عقیدتی حق سؤال و تحقیق دارند؛ و اگر به فرض شخصی در جامعه اسلامی به معتقدات دینی به طرح سؤال و یا نقد علمی پرداخت، بر پژوهشگران و اندیشمندان اسلامی است که با منطق صحیح درصدد پاسخگویی برآیند؛ چنان که سیره عملی پیشوایان معصوم ما این گونه بوده است.

ط - زندان و زندانی

شرع اسلام در موارد خاصی حکم به حبس مجرمان را لازم دانسته و در موارد معدودی آن را جایز شمرده است. مطابق بیانی از امام علی (ع) که فرموده است: "السجن احد القبرین"آمدی، غررالحکم، ص 479، حدیث 11026) . "زندان یکی از دو قبر است." نباید حکم زندان را آسان گرفت و بدون جهات شرعی کسی را زندانی کرد. یعنی تعزیر به حبس باید بسیار محدود و فقط در موارد ضروری تجویز شود، و به جای آن از سایر انواع تعزیر مثل تعزیرات مالی و سایر محرومیت ها استفاده گردد.

از طرفی حکم به حبس افراد هزینه های زیادی را به بیت المال تحمیل می‎کند و گویی مردم و بیت المال مسلمین محکوم به پرداخت مخارج یک فرد مجرم و خطاکار می‎شوند، و این مناسبتی با تعزیر و تنبیه خطاکار و مجرم ندارد. همچنین زندان مجازاتی است که خانواده مجرم نیز به همراه او مجازات می‎شوند، و این دور از عدالت است. بنابراین باید از روشهایی بهره گرفت که خسارت متوجه فرد مجرم و خطاکار گردد و از نظر ایجاد مانع و بازدارندگی از تکرار جرم مؤثرتر و دقیق تر باشد. به ویژه آن که زندان موقعیت بازپروری و نقش اصلاحی خود را از دست بدهد و کانون آموزش برای جرم و ایجاد باندهای خطرناک شود.

باید دانست که زندان به شکل کنونی و رایج دارای مبنای دینی نیست و ریشه ای در تاریخ صدر اسلام ندارد؛ آنچه وجود داشته در موارد بسیار معدود و آن هم با وضعیت و شرایطی کاملا متفاوت با زندانهای کنونی بوده است.

ناوبری کتاب