صفحه ۶۸۴

الف - قضاوت و شرایط آن

قاضی باید بداند دشوارترین وظیفه را بر عهده دارد و کوچک ترین بی عدالتی در پیشگاه عدل الهی مؤاخذه دارد. عدالت در رفتار قاضی و آداب محاکمه، در روایات با تأکید فراوان یادآوری شده است. امام صادق (ع) قضاوت را بر چهار نوع تقسیم می‎کند و می‎فرماید: "سه دسته از قضات اهل عذابند و فقط یک دسته اهل نجات. چرا که قاضی یا به حق و یا به ناحق حکم می‎کند و در هر دو صورت یا علم به حق دارد یا ندانسته حکم می‎کند. تنها در صورتی که عالم به حق بوده و به حق حکم کند اهل نجات است؛ وگرنه اهل عذاب خواهد بود."حر عاملی، وسائل الشیعة، باب 4 از ابواب صفات القاضی، ج 27، ص 22، حدیث 6.

این دشواری در مسؤولیت، برخی از فقهای عظام را تا آنجا مردد ساخته که اجرای بسیاری از احکام خدا را مختص به زمان حضور امام معصوم (ع) دانسته اند. اساس قضاوت اسلامی بر اجرای عدالت و دقت در حقوق الناس است و در باب حق الله اختیارات بسیار گسترده ای به قاضی داده شده تا عفو کند و یا اساسا مانع اثبات جرم گردد.

درباره حق الله، قاضی باید به متهم تفهیم کند که اگر اقرار به گناه کند چه عواقبی در کمین اوست. و راههای دشوار اثبات برخی گناهان نیز ناشی از رغبت نداشتن اسلام به اثبات جرم و مجازات مجرم است؛ چرا که بهتر است در این موارد فرد مجرم خود توبه کند و لازم نیست قاضی و قضاوت را برای پاک شدن خویش دچار زحمت نماید. اما درباره حقوق مردم، گرچه ترغیب و تشویق اکید به عفو مجرمان و گذشت صاحبان حق از آنان نموده ولی در صورت درخواست صاحبان حق، قاضی نمی تواند نسبت به احقاق حقوق آنان کوتاهی نماید.

دستگاه قضایی در هر جامعه ای باید به گونه ای رفتار کند که همه افراد جامعه

ناوبری کتاب