قدرت تحلیل حوادث و کشف لوازم آنها و شم سیاسی و توجه به واقعیات و پایداری و استقامت در برابر مشکلات میتواند شخصیت مستقل حاکم اسلامی را ترسیم کند. دولت اسلامی نباید به گونه ای رفتار کند که همیشه متأثر از واقعیت هایی باشد که دیگران میآفرینند، و دولت به صورت عکس العملی وادار به تصمیم گیری های اجباری شود؛ بلکه باید با تأثیر گذاری بر واقعیت ها و حضور و نقش فعال در ایجاد آنها، سیاست خود را پیش از وقوع مشخص کرده باشد.عن علی (ع): "کل شئ طلبته فی وقته فقد فات وقته" "هر چیزی که زمانش رسیده و تو آن را بخواهی، در حقیقت وقتش سپری شده است." ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 323، حدیث 700.
استفاده از فرصت ها برای تصمیم گیری و یا بی اعتنایی به آنها میتواند در جهت استقلال نقش داشته باشد. یعنی آنانی که از فرصت ها بهره برداری میکنند، میتوانند به دور از فشارها و شتابهای تحمیلی به سر برند؛ و آنان که فرصت های تاریخی را بی جهت از دست میدهند، به ناچار گرفتار بحران در تصمیم گیری شده و استقلال خویش را از دست میدهند.
4 - امور نظامی، انتظامی و امنیتی
از ضرورتهای زندگی اجتماعی در دوران معاصر، وجود نیروهای مسلح برای مقابله با حوادث احتمالی و دفاع از تمامیت ارضی کشورها و حفظ مرزها و بالا بردن توان دفاعی ملت ها در مقابل تهاجم بیگانگان است. وجود نیروهای انتظامی و امنیتی نیز برای حفظ امنیت داخلی کشورها لازم و ضروری است.
اسلام توجه به این موارد را لازم شمرده و روش معهود و مرسوم انسانها در حکومتداری را پذیرفته و راهنمایی هایی در جهت استفاده صحیح از این روشها ارائه کرده است. رعایت این ارزشها و اصول میتواند در رسیدن به اهداف و تمایز جامعه دینی از غیر آن کمک کند؛ و اصل و اساس تشکیل حکومت را که تقویت ایمان و معنویت است آشکار سازد.