صفحه ۶۰۶

نقض عهد، از دست دادن شرایط لازم برای تصدی، تخلفات حقوقی یا جزایی بزرگ و امثال آن، از جمله موارد سلب صلاحیت حاکمان است که در شرع مقدس به آن تصریح شده است. برخی از امور نیز می‎تواند تابع قانون و شرایطی باشد که هنگام انتخاب و بیعت با حاکم معین می‎گردد.

شرایط حاکمان

مرجع اثبات شرایط معتبر در حاکم، عقل و نقل (کتاب و سنت) است؛ و معمولا شرایط عمومی در همه جوامع یکسان و مشترک است، و اگر اختلافی هست در برخی شرایط خصوصی است. البته برخی از این شرایط از بعد اخلاقی به مناسبت اخلاق کارگزاران مطرح شد، اما توضیح برخی دیگر در این بخش مفید خواهد بود.

عقلای عالم چند چیز را برای متصدیان مقامات حکومتی لازم شمرده اند: عقل و تدبیر، تخصص و دانش مرتبط با مسؤولیت، قدرت اجرایی و توانایی جسمی و روحی، امین بودن و عادل بودن.

این امور از نوع امور عقلایی است که هر انسانی با عقل و خرد خود لزوم وجود آنها در حاکمان را درک می‎کند و احتیاج به دستور شرع و به اصطلاح تعبد شرعی ندارد.

شرایط دیگری از سوی شارع مقدس برای حاکم مسلمین در نظر گرفته شده که رعایت آنها هم الزامی است و سبب استحکام و اطمینان بیشتر مردم به صاحبان مناصب قدرت می‎شود:

الف - اسلام و ایمان

شرط اختصاصی دین برای حاکم مسلمین، اعتقاد و ایمان به دین و مقررات آن است. یعنی حاکمان حکومت دینی نمی توانند بدون ایمان به دین، متصدی حکومت و مناصب قدرت شوند. در قرآن کریم آمده است: (و لن یجعل الله

ناوبری کتاب