باشند بر این کار سزاوارترند. ممکن است برخی اشکال کنند که اگر شورا امری واجب و لازم بود، باید دین جزئیات و کیفیت و کمیت آن را کاملا تبیین میکرد. اما باید گفت: اولا در باب اصل مشاوره و نیز درباره طرفهای مشورت توصیه هایی رسیده است، و ثانیا یکی از مزایای دین اسلام این است که در آن، چارچوب مشخصی از لحاظ کیفیت نظام مشورتی یا کمیت آن به صورت الزامی بیان نشده تا دین ماندگار و دائمی، با تمامی شرایط و اقتضائات زمانها و مکانهای مختلف قابلیت انطباق را داشته باشد و عقلای هر زمان و هر محدوده ای بر حسب نیازهای خویش طرح مناسبی را عملی کنند.برای تفصیل، ر.ک : دراسات فی ولایة الفقیه، ج 1، ص 548 به بعد. به علاوه شیوه قرآن عموما بیان جزئیات و خصوصیات نیست. قرآن حتی در احکام عبادی مثل نماز و روزه نیز جزئیات را بیان نکرده است.
اصل شورا و لزوم مشورت مورد تأکید دین مبین است، ولی کیفیت و کمیت آن بسته به توافق عقلای هر قوم در هر زمانی است، به نحوی که ثمره عقل جمعی در جامعه اسلامی به اجرا در آید. و بی توجهی به مشورت در امور مهم، ظلم به اجتماع و امت است.
بهره گیری از تجارب جوامع بشری و عبرت آموزی از سرنوشت ملل و اقوام مختلف نیز امری لازم و مورد تأکید شرع مقدس است. لازمه این امر مطالعه تاریخ گذشته و حال، و تحقیق در جنبه های مثبت و منفی رفتارهای ایشان است. تجربه های بشری به ما میآموزد که قدرت، امری اشباع ناپذیر و جاذبه آن از سایر غریزه ها بسیار بیشتر و خطرناکتر است؛ لذا باید تمام اسباب و وسایل کنترل آن را فراهم کرد، مانند تفکیک قوا، آزادی بیان، دائمی نشدن حکومت و دیگر روشهایی که برای مهار قدرت در تجربه های بشری ارائه شده است.
از سوی دیگر در دنیای کنونی، جوامع توسعه یافته تجربیاتی دارند که میتواند برای کشورهای عقب مانده مفید و مؤثر باشد. لازمه این امر توجه و عنایت به طرحها و برنامه های آنان با رعایت ارزشها و شرایط فرهنگی است. و طبیعی است
.jpg)
