آیت‌الله منتظری

رسولنا یبین لکم کثیرا مما کنتم تخفون من الکتاب...)سوره مائده (5)، آیه 15) . "ای اهل کتاب ! فرستاده ما به سوی شما آمد تا بسیاری از آنچه را که از کتاب پنهان می‎کردید برایتان تبیین کند... ." (و ما أرسلنا من رسول الا بلسان قومه لیبین لهم )سوره ابراهیم (14)، آیه 4. "و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم جز به زبان قومش تا این که برای آنان تبیین کند." (و أنزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون )سوره نحل (16)، آیه 44. "و ما نازل کردیم برای تو ذکر [قرآن ] را تا برای مردم آنچه را که برای آنان نازل شده است تبیین کنی؛ باشد که بیندیشند."

وقتی که آورندگان وحی نقش خود را در تبیین آیات الهی به درستی ایفا کردند، برای مردم و مخاطبانشان فهم جمعی پدید خواهد آمد؛ و با این توصیف، فهم ها در مورد یک چیز به هم نزدیک می‎شوند و در مسائلی اتفاق نظر به وجود می‎آید؛ سیره متشرعان را می‎سازد و به تدریج به نسل های بعدی منتقل می‎شود. جانشینان پیامبران و به خصوص اوصیای پیامبر اسلام (ص) نیز همین نقش مهم را عهده دار بوده اند. مدتی طولانی در میان مردم حضور داشته اند و با بدعت ها و تحریف ها برخورد کرده اند و حقیقت دین را برای مردم بازگو نموده اند. متدینان را به رغم تفاوتها و اختلاف نظرها، به دیدگاهی نزدیک کرده اند. این تلاشها فهم عرفی و جمعی را پدید آورده و روشی را در میان متشرعان ایجاد کرده است. در فهم دین و اجتهاد و استنباط باید به این مهم توجه شود؛ فهم جمعی از متون دینی با رعایت قواعد فهم.

در ادیان قبل از اسلام تغییر و تحولاتی رخ داده است که از آن به تحریف و یا بدعت تعبیر می‎شود. این واقعیت در قرآن نیز منعکس شده است: (فبما نقضهم میثاقهم لعناهم و جعلنا قلوبهم قاسیة یحرفون الکلم عن مواضعه و نسوا حظا مما ذکروا به )سوره مائده (5)، آیه 13) . "به خاطر عهدشکنی آنها لعنتشان کردیم و دلهایشان را سخت نمودیم. کلمات را از جایگاهشان تحریف می‎کردند و فراموش کردند بخشی از آنچه را که به ایشان پند داده شده بود."