صفحه ۵۶

ارتباط بندگان با معبود خود در ذهن ها برای آن شکل و صورتی وجود داشته باشد. بنابر آنچه از امام باقر(ع) نقل شده فرمود: "کل ما میزتموه بأوهامکم فی أدق معانیه مخلوق مصنوع مثلکم مردود الیکم و لعل النمل الصغار تتوهم ان لله تعالی زبانیتین"مجلسی، بحارالانوار، ج 66، ص 292 و 293، حدیث 23. "هر چه را که شما با وهم هایتان تشخیص می‎دهید در دقیق ترین معناهایش ساخته ذهن شماست، و چه بسا مورچه کوچک هم خیال کند که خداوند دو شاخک دارد."

تحولاتی که ممکن است در طول زمان در برخی مفاهیم پدید آید، انتظاراتی که گروههایی برحسب خواسته هایشان از دین داشته باشند، تحولات اجتماعی و رو به رشد جوامع، همه عواملی هستند که ممکن است فهم دین را دچار تحول کنند و هر کسی از دین چیزی به دست آورد. آیا همه اینها دین است و روندگان آن، راه راست و درستی طی کرده اند؟ آیا چنین برداشت هایی تطبیق مفاهیم دینی با ذهنیت ها و خواست ها نیست ؟ تصورات و برداشت های افراد برحسب استعداد و ذهنیت ها بسیار فراوان است. به همین دلیل ممکن است بدون رعایت قواعد فهم و برداشت، هر کسی برداشتی از انجام فرایض و اعمال دینی پیدا کند و بر همان اساس هم اعمال و تکالیف خود را انجام دهد. اگر برداشت ها و تفسیرها از دین مطابق با اصول و مبانی نباشد، چنین تکالیفی دیگر دینی نخواهد بود، بلکه هواها و خواسته ها و ایده های خود افراد است.

تفاوت تفسیر و استنباط از دین درست است، اما نباید نکته ای اساسی را در این باره نادیده گرفت و یا از آن غفلت کرد. کسانی که دین را دریافته و به مردم ابلاغ می‎کرده اند، از سویی به وحی متصل بوده اند و از سوی دیگر با مردم ارتباط داشته اند. آنان تلاش کرده اند مقصود وحی را با زبان مردم به آنان توضیح دهند و متدینان را به افق نزدیکی در فهم دین برسانند. از جمله کارها و مأموریت هایی که به عهده انبیا گذاشته شده بود تبیین دقیق دین برای مردم بود: (یا أهل الکتاب قد جاءکم

ناوبری کتاب