آیت‌الله منتظری

انواع معاملات

در عرف جامعه راههایی متناسب با نیاز انسان برای داد و ستد وضع شده است؛ این راهها با شرایطی مورد پذیرش اسلام می‎باشد. گرچه برخی از روشهای داد و ستد و عقد در گذشته ها مرسوم نبوده است، مانند بیمه؛ اما در صورتی که معاملاتی که عقلای هر زمان انجام می‎دهند با معیارها و مقررات کلی شرع مخالفتی نداشته باشد، اشکال ندارد و نافذ است:

1 - "بیع" یا خرید و فروش، منتقل کردن عین کالا به دیگری در برابر کالای دیگر یا پول است؛ از قبیل فروش خانه، ماشین و... . در معاملات ارزی و نظایر آن، منتقل کردن پول به دیگری در برابر پول است. همچنین است انتقال حقوق مالی، نظیر حق تألیف، حق اختراع، حق اشتراک و... .

2 - "اجاره" یا کرایه دادن، آن است که انسان منفعت چیزی را که ملک اوست به قصد انتفاع در مدت معینی در برابر نفع مشخصی در اختیار دیگری بگذارد، به گونه ای که عین آن چیز باقی بماند و از آن نفع ببرد. مانند این که خانه خود را برای سکونت برای مدت و مبلغ معین در اختیار دیگری قرار دهد. به اجاره دهنده "موجر" و به اجاره کننده "مستأجر" و به چیزی که اجاره داده شده "متعلق اجاره" و به مبلغی که در برابر اجاره پرداخت می‎شود "مال الاجاره" می‎گویند.

3 - "شرکت" آن است که دو یا چند نفر در مال مشخصی یا در دین یا منفعت خاصی و یا در حقی شریک باشند. شرکت گاهی به اختیار و با قرارداد ایجاد می‎شود و گاهی غیر اختیاری به وجود می‎آید؛ مانند شرکت دو یا چند نفر در ارثی که به آنان رسیده است.

4 - "شفعه"؛ هرگاه یکی از دو شریک، تمام یا قسمتی از سهم خود را در اموال غیرمنقول به غیر شریک خود بفروشد، شریک دیگر حق دارد معامله را به نفع خود برگرداند و قیمت تمام شده را بپردازد و آن را تملک کند؛ این حق را "حق شفعه" می‎گویند. و غیرمسلمان علیه مسلمان حق شفعه ندارد.

5 - "صلح" آن است که انسان با دیگری توافق کند که مقداری از مال یا سود مال