آیت‌الله منتظری

شرایط تکلیف

هر شخص مسلمانی که بالغ و عاقل است و قدرت انجام دستورات الهی را دارد، مکلف به انجام تکالیفی است که از ناحیه خداوند مقرر شده است. بنابراین دستورات دینی از اشخاص نابالغ، دیوانه و ناتوان برداشته شده است.

نشانه بلوغ در دختر یا پسر از نظر شرعی یکی از این سه امر است:

الف - روییدن موی زبر و درشت زیر شکم، بالای عورت.

ب - بیرون آمدن منی؛ در خواب باشد یا بیداری.

ج - تمام شدن پانزده سال قمری برای پسران و نه سال قمری برای دختران.پانزده سال قمری در حدود 164) روز - یعنی حدود پنج ماه و نیم - زودتر از پانزده سال شمسی تکمیل می‎شود؛ و نه سال قمری در حدود 98 روز زودتر از نه سال شمسی کامل می‎گردد.

البته در بعضی موارد سن به تنهایی برای صحت عمل کافی نیست و شرایط دیگری نیز لازم است. مثلا در پیشنهاد و قبول ازدواج و دخالت در امور مالی و نقل و انتقال آن، علاوه بر بلوغ، رشد جسمانی و عقلانی و تشخیص نیک و بد و مصالح و مفاسد نیز معتبر است؛ و معامله کسی که درست را تشخیص نمی دهد و ممکن است فریب بخورد صحیح نیست.

تکلیف یا حق

"تکلیف" و "حق" در مواردی از یکدیگر متمایز می‎شوند؛ که از آن جمله است:

1 - تکلیف قابل غصب توسط دیگری نیست؛ ولی حق قابل غصب می‎باشد.

2 - تکلیف وظیفه ای است که هر کس به آن مکلف شود، بر او لازم است که آن را انجام دهد و مجاز به ترک آن نیست. اما حق چیزی است که هر کسی آن را دارا باشد باید در اختیارش قرار گیرد؛ و اگر غصب شده یا در اختیار دیگری قرار گرفته، باید برگردانده شود.