آیت‌الله منتظری

تکلیف

وظایف دینی افراد مسلمان را "تکلیف" می‎گویند. تمام کارهایی که انسان با اراده انجام می‎دهد از نظر دین حکم معینی دارد و به طور کلی از پنج قسم زیر خارج نیست:

1 - واجب؛ و آن کاری است که باید آن را انجام داد و ترک آن گناه است؛ مانند نماز. و اگر نظر مجتهد در مسأله ای "احتیاط واجب" باشد، به معنای این است که در آن مسأله به نظر قطعی دست نیافته و لذا کسی که از این مجتهد تقلید می‎کند باید طبق این احتیاط عمل کند که در رتبه پس از فتوا قرار دارد یا در همان مسأله به مجتهد فالاعلم "فالاعلم" به مجتهدی می‎گویند که رتبه علمی او از مجتهد اعلم پایین تر و از سایر مجتهدان بالاتر است. رجوع کند.

2 - مستحب؛ و آن کاری است که انجام آن پسندیده است و موجب رضای خدا می‎شود و ترک آن گناه نیست. مانند خواندن نماز به جماعت. و "احتیاط مستحب" آن وقتی است که مجتهد در مسأله ای فتوا و نظر قطعی داده و در عین حال راه احتیاط را هم نشان می‎دهد؛ مقلد می‎تواند در آن مسأله به فتوای مجتهد عمل نماید و یا شخصا به احتیاط عمل کند، و نمی تواند به مجتهد دیگر رجوع نماید.

3 - حرام؛ و آن کاری است که نباید آن را انجام داد و انجامش گناه و معصیت است؛ مانند ظلم.

4 - مکروه؛ کاری است که ترک آن بهتر است. مانند کارهایی که اشتغال به آنها در طبع انسان صورت خوشی ندارد؛ مثل اشتغال به امور مردگان.

5 - مباح ؛ کاری است که انجام و ترک آن از نظر دین مساوی است و بستگی به میل و اراده انسان دارد. مانند انتخاب هر شغل حلال و جایز. البته امور مباح نیز اگر به قصد جلب رضایت خداوند انجام شود عبادت است.