آیت‌الله منتظری

شرایط مرجع تقلید

مرجع تقلید باید دارای شرایط زیر باشد:

1 - اجتهاد؛ مرجع تقلید باید مجتهد جامع شرایط فتوا باشد و بتواند مسائل شرعی را از منابع اصلی استنباط کند.

2 - عدالت؛ مرجع تقلید باید دارای ملکه عدالت باشد. و "عادل" به کسی می‎گویند که در عقیده و اخلاق و عمل، مستقیم و معتدل باشد؛ به گونه ای که در شرایط عادی کارهایی را که بر او واجب است به جا آورد و کارهایی را که بر او حرام است ترک نماید.

3 - اعلم بودن؛ رجوع به مجتهد در مواردی که اختلاف نظر میان مجتهدان در برداشت از حکم الهی وجود دارد، مانند دیگر مسائل زندگی است. یعنی هرگاه در امر مهمی مانند درمان بیماری سخت، متخصصان اختلاف نظر داشته باشند، منطقی آن است که نظر کسی را بپذیرند که تخصص بیشتری دارد. بر این اساس در مسائل اختلافی تقلید از اعلم امری ضروری به نظر می‎رسد.

4 - زنده بودن؛ اجتهاد یک شیوه سیال و زنده فهم احکام دین و روزآمد ساختن آن است و همراه با پیدایش نیازمندیها و روابط و مسائل تازه بشری به پیش می‎رود. بنابراین لازم است به طور مستمر جامعه اسلامی دارای مجتهدانی روشن بین و حاضر در صحنه اجتماع باشند. جز این که در مواردی مرجع زنده، بقای بر تقلید میت را - در همان محدوده ای که او بیان می‎کند - اجازه دهد؛ در آن صورت در حقیقت از مجتهد زنده تقلید می‎شود.

همچنین مرجع تقلید باید بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی و حلال زاده باشد و بنابر احتیاط واجب جاه طلب و فریفته دنیا نباشد. و در صورتی که دلیل مراجعه به مجتهد را بنای عقلا بدانیم، زن نیز می‎تواند مرجع تقلید باشد؛ زیرا عقلا در جلب نظر کارشناس - در مسائلی که تخصص کافی در آن ندارند - بین زن و مرد فرقی قائل نیستند؛ و مسأله مرجعیت و تقلید از مسأله حاکمیت و قضاوت جداست.