آیت‌الله منتظری

تقلید

به حکم عقل، دانستن دستورات و وظایف دینی که خداوند بر هر مسلمانی واجب کرده لازم و ضروری است؛ زیرا سعادت انسان ارتباط کامل با عمل به وظایف دینی دارد، و بدون آگاهی از چگونگی وظایف توانایی بر انجام آنها حاصل نمی گردد.

اگرچه عناوین کلی و وظایف عملی روشن - مانند: نماز، روزه، زکات، حج و... - مورد اتفاق همه مسلمانان و ضروری دین می‎باشند، لکن اطلاع از بسیاری مسائل جزئی آنها جنبه تخصصی دارد. در صورتی که فردی این تخصص را نداشته باشد، باید به کسی که آگاهی و تخصص کافی دارد مراجعه کند و در امر دین به مجتهد واجد شرایط و صاحب نظر رجوع نماید. چنان که همه مردم در کارهای روزمره خود در رشته ای که تخصص ندارند به متخصص و خبره که مورد اطمینان است رجوع می‎کنند. در حقیقت تقلید به معنای توجه به نظر کارشناس در مسائلی است که به تخصص ویژه ای احتیاج دارد.

تقلید فقط در احکام و دستورات عملی دین است و اصول دین و امور اعتقادی تقلیدی نیستند. ایمان و اعتقاد به حقایق عالم هستی و پایبندی به مسائل اعتقادی و اصول دین، باید با دلیل و برهان و کسب علم و یقین باشد. هر کس موظف است در پدیده های هستی تفکر و تأمل کند و با رجوع به عقل و فطرت خود، مقدمات ایمان و اعتقاد صحیح را فراهم نماید. نمی توان گفت خدا یکی است به دلیل این که پدران یا دانشمندان ما چنین می‎گویند؛ و یا زندگی پس از مرگ حق است زیرا همه مسلمانان به آن اعتقاد دارند. بله می‎توان گفت چون همه پیامبران گفته اند ما هم اطمینان پیدا می‎کنیم که پس از مرگ عالمی هست و حساب و کتابی وجود دارد. البته داشتن دلیل به تناسب فهم و درک مکلف لازم است. همان گونه که وقتی پیامبر(ص) از پیرزنی چرخ ریس درباره خدا سؤال کرد، او با دست کشیدن از چرخ ریسندگی جواب داد: همان گونه که این دستگاه کوچک بدون گرداننده نمی چرخد، چرخ و فلک با آن عظمت بدون گرداننده حرکت نخواهد کرد.