صفحه ۴۲۹

فروع و جزئیات تطبیق دهید."حر عاملی، وسائل الشیعة، باب 6 از ابواب صفات القاضی، ج 27، ص 62، حدیث 52. البته بدون شک به واسطه روایات زیادی که از ائمه اطهار(ع) در موضوعات و مسائل مختلف وارد شده، فقه شیعه نسبت به سایر مکتب های فقهی بسی غنی تر شده و به تلاشهای اجتهادی نیاز کمتری بود. فقها مشکلات خود را تا حد مقدور - با وجود بعد مسافت و سایر مشکلات - با ائمه اطهار(ع) در میان می‎گذاشتند. ولی در عین حال شیعه خود را از تفقه و اجتهاد بی نیاز نمی دانست.

3 - دوره اجتهاد تخصصی

در عصر غیبت که امکان دسترسی مستقیم به امام معصوم فراهم نیست، اجتهاد گره گشای نیازها و مسائل جدید است؛ و دین تحرک و تازگی و اصالت الهی خود را با آن حفظ می‎کند. اجتهاد به معنای اصطلاحی آن در این دوره شروع شد. یعنی رد فروع بر اصول و تطبیق اصول بر فروع با آگاهی دقیق و عمیق از منابع و نیز آشنایی به اصول و قواعد استنباط و دیدگاههای فقهای پیشین.

از دیدگاه اسلام اجتهاد و استنباط در انحصار طبقه و قشر خاصی نیست. همه کسانی که صلاحیت های لازم علمی را دارند می‎توانند به اجتهاد بپردازند. تمام کسانی که توانایی لازم را برای فهم احکام الهی از منابع دارند، می‎توانند با احراز صلاحیت، خود به متون دینی و منابع مراجعه کنند و احکام را به دست آورند.

و اخبار وارده در مذمت اجتهاد و عمل به رأی، ناظر است به اجتهاد معمول بین برخی از فقهای اهل سنت که در صورت عدم نص بر طبق استحسانات ظنی و حدسی فتوا می‎دادند؛ ولی مقصود ما از اجتهاد، استنباط فروع از اصول کلی وارده است، که خود ائمه (ع) پایه گذار و مروج آن بودند؛ همان گونه که فرمودند: "علینا القاء الاصول و علیکم التفریع"همان. و این امری است معقول و منطقی.

ناوبری کتاب