آیت‌الله منتظری

او را "مجتهد" می‎گویند. فهم احکام دین در همه زمانها از نظر سهولت و دشواری یکسان نبوده است و دورانهای مختلفی داشته که به اختصار به آنها می‎پردازیم.

1 - دوره فراگیری و نشر احکام

در دوره حیات پیامبر(ص) دستورات دینی به تدریج و مناسب با نیازها از طرف پیامبر بر مردم عرضه می‎شد؛ تا زمانی که جمعیت مسلمانان کم بود و قوانین اسلام هم محدود بود، همه آنان امکان دستیابی به آن حضرت را داشتند و به طور مستقیم احکام شرع را از رسول خدا(ص) فرا می‎گرفتند. اما زمانی که اسلام گسترش یافت و افراد زیادی در نقاط دور و نزدیک، بی آن که بتوانند حتی یک بار پیامبر(ص) را ببینند دعوت اسلام را پذیرفتند - به ویژه آنان که عرب نبودند و یا لهجه عربی آنان با لهجه عربی قرآن تفاوت داشت و از قرآن نمی توانستند استفاده کنند - عده ای از مسلمانان به این وظیفه خطیر گمارده شدند که تازه مسلمانان را با محتوای اسلام و قرآن و دستورات دینی آشنا سازند.سوره توبه (9)، آیه 122) . در این دوره کم و بیش و به صورت محدود اجتهاد صورت می‎گرفت و نمایندگان رسول خدا(ص) که به نقاط دور اعزام می‎شدند، در برخی موارد اجتهاد می‎کردند.

2 - دوره اجتهاد ابتدایی

در زمان امامان معصوم (ع) که جامعه اسلامی گسترش بیشتری یافت و امکان ارتباط به سهولت فراهم نبود، و از سویی مسائلی نو و جدید پدید می‎آمد، با این که ائمه (ع) حضور داشتند، در عین حال به بعضی از اصحابشان دستور می‎دادند که فروع را از اصول دریابند و اجتهاد نمایند. چنان که در برخی از روایات آمده: "بر ماست که قواعد و کلیات را بیان کنیم و بر شماست که آن قواعد و کلیات را بر