آیت‌الله منتظری

و شما با این کار در دنیا خود را به مشقت انداخته و در آخرت برای خود شقاوت فراهم کرده اید؛ و چه زیان بسیاری است رنجی که پس از آن کیفر باشد، و چه سود و بهره زیادی است در آرامشی که همراه آن امان از آتش باشد."سید رضی، نهج البلاغه، حکمت 37، ص 475. و در نامه ای به یکی از والیان خود می‎فرماید: "زمامدار باید با مردم به نرمی رفتار کند، گشاده رو باشد، با مساوات به آنان نگاه کند، به گونه ای نباشد که بزرگان و اطرافیان طمع کنند به نفع خود حاکم را وادار به ظلم نمایند و برعکس افراد ناتوان از عدالت حاکم مأیوس شوند."همان، نامه 46، ص 420 و 421. می‎دانیم آنچه یک حاکم انجام می‎دهد تأثیر مستقیمی بر اطرافیان و رده های پایین تر دارد. اگر حاکم به تشریفات و ولخرجی بپردازد، آنان نیز به سهم خود همین رویه را پیش می‎گیرند، بلکه گاهی شدیدتر آن را انجام می‎دهند. sheer

نباید توهم خود برتر بینی باعث شود که زمامدار با چهره ای عبوس و رفتاری خشن با زیردستان و عموم مردم برخورد کند. در تاریخ آورده اند که وقتی عبدالله بن عباس فرماندار بصره شد، وی افرادی را که در جنگ جمل به طلحه و زبیر کمک کرده بودند، تعقیب می‎کرد و بر آنها سخت می‎گرفت؛ امیر مؤمنان (ع) به او نامه نوشت: "ای ابن عباس ! در نیک و بدی که بر دست و زبان تو جاری می‎شود مدارا کن."همان، نامه 18، ص 375. روشن است که مدارا و خشونت هر یک جای خود را دارد و هیچ کدام به طور مطلق سفارش نشده اند. مهم تشخیص هر یک در جای خود است. آن حضرت در کلام دیگری می‎فرماید: "وقتی مدارا کج خلقی محسوب بشود، به جای مدارا باید درشتی کرد."همان، نامه 31، ص 402. یعنی درست است که باید مدارا داشت، اما اگر از مدارا سوءاستفاده شد، باید روش دیگری برگزید. امیر مؤمنان (ع) در حالی که از شقی ترین