صفحه ۴۰۵

کردن به کسی که به تو بدی کرده و ادای حق کسی که تو را از حقت محروم کرده است."کلینی، کافی، ج 2، ص 107، حدیث 1) .

عمده ترین مانع عفو و بخشش، ترس از اصرار بر اشتباه از سوی خطاکار و مجرم است، و معمولا سبب می‎گردد که حاکمان از عفو خطاکاران چشم پوشی کنند. در روایت معتبر از امام باقر(ع) نقل شده است که: "الندامة علی العفو افضل و ایسر من الندامة علی العقوبة"همان، ص 108، حدیث 6. "پشیمانی در عفو و گذشت، بهتر و آسانتر از پشیمانی در کیفر دادن است." یعنی این که حاکم در جایی پشیمان شود که ای کاش این مجرم را عفو نمی کردم، بهتر است از جایی که حاکم پشیمان شود چرا خطاکاری را کیفر داده است و بهتر بوده که او را عفو کند.

برخی دیگر از اخلاق نیکو برای کارگزاران از قبیل تغافل و تجاهل آنان نسبت به تخلف های افراد در برابر حقوق حکومت است. و همچنین تواضع در مقابل مردم، و دوری از عجب و غرور و استبداد و امثال آن است.

2 - تهذیب نفس

تربیت نفس و مهار آن بر همگان لازم است. در این میان کسانی که در موقعیتی حساس قرار می‎گیرند که به گونه ای از اقبال عمومی برخوردارند و یا امکانات فراوانی در اختیارشان قرار می‎گیرد، چون بیشتر در معرض وسوسه های نفس و شیطان قرار دارند، تکلیفشان برای تهذیب نفس بیشتر از دیگران است. همه انسانها هر لحظه در معرض خطرهای نفسانی اند. چنان که گفته شد، از امیرالمؤمنین (ع) نقل شده است: "اجل الامراء من لم یکن الهواء علیه امیرا"آمدی، غررالحکم، ص 340، حدیث 7782. "با عظمت ترین فرمانروا کسی است که اسیر هوای نفس خود نباشد." کسانی که مسؤولیت های اجتماعی را

ناوبری کتاب