صفحه ۳۶۹

رسول ما!] تو آزار و بدیها را به آنچه نیکوتر است دفع کن." و در آیه دیگری آمده است: (و لا تستوی الحسنة و لا السیئة ادفع بالتی هی أحسن فاذا الذی بینک و بینه عداوة کأنه ولی حمیم )سوره فصلت (41)، آیه 34. "هرگز خوبی با بدی یکسان نیست. [ای پیامبر!] همیشه بدی را به بهترین عمل پاسخ بده تا آن کس که با تو دشمن است دوست صمیمی تو گردد."

امام علی (ع) در سخن حکمت آموزی فرموده است: "عاتب اخاک بالاحسان الیه واردد شره بالا نعام علیه"سید رضی، نهج البلاغه، حکمت 158، ص 500. "برادرت را با احسان به او سرزنش کن، و با کمک به وی شرش را به خودش برگردان." و در کلام دیگری فرموده است: "وقتی بر دشمنت چیره شدی از او گذشت کن، به خاطر سپاس بر پیروزی ات."سید رضی، نهج البلاغه، حکمت 11، ص 470. این دستور هم سازنده جامعه است و هم نقش مهمی در تزکیه نفس انسان دارد. این که انسان حاضر باشد در برابر بدی دیگران خوبی کند، کرامت نفس و بزرگواری می‎خواهد.

البته این که در چه جایی باید موضع سختی گرفت و در چه جایی گذشت کرد، تا درست عمل شده باشد، به دقت نیاز دارد. اصل در برخورد با بدی دیگران گذشت است، و تا جایی که امکان دارد باید گذشت کرد و فضای محیط و جامعه را معنوی نمود و از انتقام گیری و لجاجت پرهیز کرد؛ و حتی اگر رفتار کسی در ظاهر جنبه منفی دارد، آن را با خوش بینی تفسیر کرد. در روایت آمده است: "کار برادرت را بر خوبی حمل کن، مگر این که خلاف آن برایت ثابت شود؛ و به هیچ وجه درباره کاری که از او سرزده و می‎توان آن را بر خوبی حمل کرد، گمان بد مبر."کلینی، کافی، ج 2، ص 362، حدیث 3. در عین حال نباید از یاد ببریم که بی تفاوتی نسبت به کارهای زشت اجتماعی قدرتمندان و گذشت از خصلت کبر و تجاوزگری آنان چه بسا موجب سوءاستفاده و جرأت آنان بر ظلم و گناه شود. در این صورت باید در برابر آنان در چارچوب موازین ایستاد.

ناوبری کتاب