آیت‌الله منتظری

تزکیهم بها)سوره توبه (9)، آیه 103) . "[ای رسول !] تو از مؤمنان صدقات را دریافت کن تا به این وسیله نفوس آنان را [از پلیدی و حب دنیا] پاک گردانی."

مجموعه توصیه های اخلاقی و اعتقادات و فروع و احکام عملی، همگی با هم از صفات ابرار شمرده شده اند، و این نشان می‎دهد که امور اخلاقی در اسلام مبتنی بر ایمان است و از پشتوانه و ضمانت ایمان برخوردارند. دین بدون اخلاق کارساز نیست، و هر جا که ایمان و ضمانت آن باشد اخلاق هم کارآیی پیدا می‎کند. هر جا که ایمان مذهبی رو به ضعف نهاده فضائل اخلاقی نیز سست شده؛ و بر عکس هر جا عقیده مذهبی اوج گرفته، اخلاق نیز شکوفا شده است. یک نظام اخلاقی وقتی می‎تواند به موفقیت برسد که مبتنی بر ایمان باشد؛ چرا که اخلاق در درجه اول، مبارزه با امیال سرکش است. فائق آمدن بر هواهای نفسانی به پشتوانه ای قوی نیاز دارد، و تنها نیرویی که می‎تواند انسان را بر هواهای نفسانی غالب کند ایمان و باور دینی است.

ایمان به خداست که تا اعماق جان انسان نفوذ می‎کند و انسان را تنها تسلیم خدا می‎سازد. هیچ امر دیگری از قبیل وجدان یا نوع دوستی چنین کارآیی را ندارد. اخلاق بدون پایگاه مذهبی و ایمان دینی از ثبات و استحکام بی بهره است. الگوهای معرفی شده اسلام برای اخلاق کسانی اند که اخلاق را همراه با عمل و عقیده و عبادت خدا داشته اند نه جدا از هم.

امور اخلاقی هم مانند سایر دستورات دینی الزامی اند. مثلا وفای به عهدسوره اسراء (17)، آیه 34. و ادای امانت سوره بقره (2)، آیه 283. و پرهیز از غیبت سوره حجرات (49)، آیه 12) . در الزام آور بودن با اوامر شرعی، حقوقی و فقهی تفاوتی ندارند؛ گرچه برخی از این امور می‎توانند هم اخلاقی و هم فقهی و حقوقی باشند. دستورهای اخلاقی، سازنده جان و روح انسان و کمال بخش و تعالی دهنده هستند. کسانی که طالب کمال و رشد می‎باشند باید به آنها تن بدهند و آنها را به دقت عمل کنند.