اخلاقی اش را تنظیم نماید. اگر در محیطی، لاابالی گری را میپسندند لاابالی شود، و اگر نفاق لازم است منافق گردد، و اگر رفتار مؤمنانه هست رفتار مؤمنانه پیشه نماید. اخلاق مربوط به انسان است و انسان در هر کجا که باشد باید رفتارهای اخلاقی را بر اساس موازین انسانی رعایت نماید. امور اخلاقی برای تعالی انسان است و تعالی با عمل و شناخت میسر میگردد و نمی توان آن را تابعی از شرایط دانست.
در عین حال برخی از توصیه های اخلاقی انعطاف پذیر میباشند، و با توجه به مصالح عام باید رعایت شوند. به رغم ثابت بودن امور اخلاقی، گاهی اقتضائات اجتماعی موجب میشود که برخی رفتارهای اخلاقی جایگزین بعضی دیگر شوند. مثلا راست گویی از مسائل بسیار مهم اخلاقی است، اما گاهی ممکن است مصلحت مهمتری باعث شود که راست گویی نادیده شود. مثلا در صورتی که جان محترم انسانی در خطر باشد، میتوان راست نگفت؛ بلکه نباید راست گفت.
در واقع میتوان برای آن دسته از امور اخلاقی که جای خود را در موارد استثنایی به دیگری میدهد گفت: گاهی انسان برای انجام تکلیف اخلاقی خود دو امر و دو دستور دارد که در تقابل با یکدیگر قرار میگیرند. در چنین موقعیتی تکلیف چیست ؟ با ارزیابی دقیق شرایط، آن امر اخلاقی مقدم است که دارای مصالح عامتر و فواید بیشتری باشد. بنابراین به عبارتی میتوان اظهار داشت که تخلف اخلاقی هم صورت نگرفته و در تعارض دو امر، یکی بنا بر رعایت مصلحت مهمتری مقدم بر دیگری شده است. البته باید در تمام چنین مواردی نهایت احتیاط را رعایت کرد تا مبادا دستوری اخلاقی بی جهت تعطیل گردد و بی توجهی و غفلت باعث شود انسان به بیراهه کشیده شود.
10 - جامعیت نظام اخلاقی اسلام
نظام اخلاقی اسلام نظامی تک بعدی و یک جانبه نیست. توصیه های اخلاقی اسلام تنها دوری گزیدن از دنیا و مردم، و به عبادت پرداختن و زهد نیست. در این
.jpg)
