قوه عاقله دارد و از سوی دیگر قوه غضب و قوه توهم و خیال. تمایلات نفس در انسان زیاد است و حد و حصر ندارد. هر چه به خواهش هایش بیشتر نایل شود، باز هم سیر نمی شود. اگر تمام دنیا را به او بدهند باز هم درخواست میکند. اسلام برای جلوگیری از چنین خطری انسان را به رعایت میانه روی سفارش کرده و برای آن ملاکهایی نیز قرار داده است. از مزایای اسلام این است که دستورات و مقررات آن معتدل است، تا جایی که امت اسلام "امت وسط" نام گرفته است. (و کذلک جعلناکم أمة وسطا لتکونوا شهداء علی الناس )سوره بقره (2)، آیه 143) . "ما شما [مسلمانان ] را امت میانه قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید."
از نظر اسلام بندگان خاص خدا کسانی اند که میانه رو و معتدل باشند. (و الذین اذا أنفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواما)سوره فرقان (25)، آیه 67. "و [بندگان خدا] کسانی اند که هنگام انفاق، نه اسراف کرده و نه بخل میورزند؛ بلکه میان این دو میانه رو و معتدلند." خداوند متعال در همین رابطه به پیامبرش میفرماید: در انفاق دست خود را بسته نگه ندار و کاملا باز و گشاده نیز ندار، که هر کدام باشد به نکوهش و حسرت خواهی نشست.سوره اسراء (17)، آیه 29. خداوند در دستور صریحی به پیامبر(ص) او را از پیروی کسانی که دچار افراط و تفریط هستند نهی کرده است. (و لا تطع من أغفلنا قلبه عن ذکرنا و اتبع هواه و کان أمره فرطا)سوره کهف (18)، آیه 28. "هرگز از کسانی که دلهایشان را از یاد خود غافل کرده ایم و تابع هوای نفس خود شده اند و به افراطکاری پرداخته اند پیروی نکن."
امیرمؤمنان (ع) درباره افراط و تفریط فرموده است: "به رگ های انسان پاره گوشتی آویخته است که شگفت آورترین چیزهایی است که در او وجود دارد و آن دل است؛ زیرا که دل را ماده ها بود از حکمت و ضد آن. پس اگر در دل امیدی پدید آید طمع او را خوار کند، واگر طمع به او هجوم آورد حرص او را نابود سازد، و اگر
.jpg)
