آیت‌الله منتظری

دو مرحله اخیر تحت کنترل و اراده مرحله اول است. معیار تکلیف و مکلف بودن وجود مرحله نخستین است، و حیوانات چون فاقد آن می‎باشند طبعا تکلیفی نداشته و مکلف نیستند.

دین برای تنظیم و کنترل و تکامل هر سه مرحله فوق است، و بر این اساس دارای سه بخش می‎باشد:

1 - عقاید و معارف

2 - اخلاق

3 - احکام و دستورات عملی.

از گذشته های دور علما و فقهای بزرگ اسلام در راه شناساندن دین و ابعاد گوناگون آن گامهای بزرگی برداشته و جهت آشنایی مردم با اصول دین و اخلاق و احکام و مقررات اسلامی آثاری را تألیف نموده اند. آنان با وقوف بر این مسأله که در هر زمان باید متناسب با رشد فکری جامعه و نیازهای آن زمان تألیفاتی داشته و موضوعات و مسائل دین را در ظرف زمانی خود به مردم ارائه داد، عمل می‎کردند. به همین جهت این تألیفات در سه بخش عقاید، اخلاق و احکام انجام می‎گرفت؛ تا جایی که روز به روز بر حجم مسائل و موضوعات افزوده شد و پرسشهای فقهی در بخش احکام، حجم رساله های عملی را سنگین تر نمود. این شیوه موجب گردید که عامه مردم کمتر بتوانند از این رساله ها استفاده نمایند و کمتر با اصول عقاید و معارف و اخلاق آشنایی یابند؛ حال آن که سزاوار است فقها و علمای اسلام علاوه بر رساله عملیه که مشتمل بر احکام و بخشی از فروع فقهی است، به جنبه های دیگر اسلام نیز اهتمام ورزند و معارف اسلامی را - به شکل تخصصی یا ساده - برای سطوح مختلف جامعه بیان کنند و درصدد پاسخگویی به شبهات جدید و سؤالاتی برآیند که گاه افکار و اذهان افراد به ویژه جوانان را به خود مشغول ساخته است.