آیت‌الله منتظری

آیا قدر قابل تغییر است ؟

اگر تقدیر خدا قطعی باشد و کارهای طراحی شده در پیش باید انجام گیرد، سفارش به اعمالی مانند دعا و صدقه و توسل برای چیست و چه تأثیری در عالم دارد؟ اگر تقدیر الهی تعلق گرفته که به هر حال باید اتفاقی در دنیا برای کسی بیفتد، چرا باید دعا کرد؟ در قرآن کریم آمده است: (یمحوا الله ما یشاء و یثبت و عنده أم الکتاب )سوره رعد (13)، آیه 39. "خداوند هرچه را که بخواهد محو می‎نماید و هرچه را بخواهد به وجود می‎آورد و ام الکتاب در نزد اوست." محو کردن چیزی دایرمدار وجود آن است. از این آیه استفاده می‎شود که ممکن است خدا به حسب ظاهر مقدراتی را درباره عالم و انسانها تغییر دهد. درباره قوم یونس (ع) آمده است: (فلولا کانت قریة آمنت فنفعها ایمانها الا قوم یونس لما آمنوا کشفنا عنهم عذاب الخزی فی الحیاة الدنیا و متعناهم الی حین )سوره یونس (10)، آیه 98. "چرا جامعه ای نبود که [اهل آن ] ایمان بیاورد تا ایمان آنها سود بدهد آنان را، مگر قوم یونس که وقتی ایمان آوردند ما عذاب ذلت بار را در دنیا از آنان برطرف کردیم و آنان را تا زمانی بهره مند ساختیم." بر اساس این آیه، قوم یونس (ع) محکوم به عذاب شده بودند اما با توبه عذاب الهی را از خود دفع کردند. تغییر ظاهری نشان می‎دهد که آنچه به حسب ظاهر قضا تلقی شده از اول قضا نبوده و تغییر ایجاد شده از پیش معین بوده است. از باب تمثیل مانند هشدارهای پدر به فرزند یا معلم به دانش آموز است که مردود می‎شوی ! آینده شومی داری ! پدر و معلم با چنین هشدارهایی می‎خواهند فرزند و دانش آموز درس بخواند و جدیت به خرج دهد، و از شیوه ای که برگزیده منصرف شود؛ و چنین روشی خبر از مردود بودن قطعی نمی دهند.

قطعی شدن تقدیر درباره انسان و امثال آن بسته به شرایط و امور دیگر نیز هست.