آیت‌الله منتظری

ژرفی است؛ وارد آن نشو. مجددا پرسید و امام جواب داد: راه تاریکی است؛ در آن طی طریق نکن. بار سوم پرسید، امام پاسخ داد: راز خداست، خود را در آن به زحمت نینداز".صدوق، التوحید، ص 365، حدیث 3.

البته درک و توان و دریافت انسانها متفاوت است. چه بسا کسانی که توان هضم درست مسائل را ندارند، به جای این که به حقیقت برسند، شبهات دیگری برای آنها ایجاد می‎شود؛ لذا حضرت می‎فرماید: این دریای ژرف است، تاریک است، راز است. اما با رسوخ در علم، افرادی می‎توانند به ابعادی از قدر الهی پی ببرند، لذا امام در همین روایت یادشده پرسش هایی می‎کند و سؤال کننده را به گوشه هایی از معنای آن آشنا می‎سازد.

اجمالا این را می‎توان گفت که خداوند برای بندگانش پیشاپیش بر اساس مشیت خود برنامه ای تدارک دیده است که قدر نام دارد. او انسانها را آفریده و به تناسب روح و جسم آنان، برایشان مقدراتی وضع کرده که چه بکنند و چگونه خود را اداره کنند و تأمین نمایند و بدانند که از دایره اراده الهی هیچ گاه بیرون نیستند و نخواهند شد.

از امام سجاد(ع) روایت شده است: "قدر و عمل، به منزله روح و جسم است و هر یک دیگری را تکمیل می‎کند. عمل بدون قدر همانند جسد بدون روح است، و قدر بدون عمل همانند روح بی جسد می‎باشد که احساسی ندارد. وقتی این دو با هم جمع شدند مناسب خواهند شد. عمل بدون قدر ممکن نیست و قدر بدون عمل نیز. اگر قدر با عمل همراه نباشد، خالق از مخلوق شناخته نمی شود و قدر قابل احساس نیست. و اگر عمل بر وفق قدر نباشد محقق نمی شود، و لذا این دو با هم قوام می‎یابند."صدوق، التوحید، ص 366 و 367، حدیث 4.

قضا و قدر هر یک به علم سابق الهی به اشیا مربوط است. علم الهی از آن جهت که وجود اشیا را برای پیدایش قطعی می‎کند قضاست، و از آن جهت که حدود و