آیت‌الله منتظری

توحید چنان است که عده ای در طول تاریخ، خدای جهان آفرین را مانند بت ها و سنگ و چوبهایی قرار داده اند که با دستانشان ساخته اند، و از دعوت پیامبران به توحید برداشتی در حد وحدت عددی داشته اند: (أجعل الالهة الها واحدا ان هذا لشئ عجاب )سوره ص (38)، آیه 5. "[کافران گفتند:] آیا او خدایان متعدد را خدای واحدی قرار داده ؟ این واقعا چیز عجیبی است."

صفات کمالیه ای که انسانها درباره ذات پروردگار بیان می‎کنند، خواه ناخواه نوعی محدودیت در آن الفاظ وجود دارد؛ زیرا برای آنها امکان تصور مطلق و نامحدود وجود ندارد. و لذا خداوند متعال می‎فرماید: (سبحان الله عما یصفون ‏ الا عباد الله المخلصین )سوره صافات (37)، آیات 159) و 160) . "منزه است خداوند از توصیفات بندگان، مگر از توصیف بندگان خالص خود." و نیز فرموده است: (و لا یحیطون به علما)سوره طه (20)، آیه 110) . "و هرگز احاطه علمی به او نخواهند داشت." (و ما قدروا الله حق قدره )سوره انعام (6)، آیه 91. "خدا را چنان که سزاوار شناختن اوست نشناختند."

از امیر مؤمنان (ع) رسیده که عظمت خدا را با میزان عقلت فرض نکن که از هلاک شدگان خواهی بود.سید رضی، نهج البلاغه، خطبه 91، ص 125) . شاید از همین جهت باشد که در روایات به تنزیه خدا بسیار پرداخته شده است. هر صفتی که برای او اثبات می‎کنیم باید با تنزیهی همراه باشد، چون بیان ما قاصر از تبیین وجود بی انتهای اوست.سید رضی، نهج البلاغه، خطبه های 152) و 163) و 186) ؛ صدوق، التوحید، ص 308، حدیث 2؛ کلینی، کافی، ج 1، ص 138، حدیث 3؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 4، ص 304؛ مفید، الاختصاص، ص 236. از امام باقر(ع) نقل است که: "تکلموا فی خلق الله تعالی و لاتتکلموا فی الله فان الکلام فی الله لایزداد صاحبه الا تحیرا"کلینی، کافی، ج 1، ص 92، حدیث 1) . "درباره آفریده های خدا سخن بگویید و درباره ذات خدا سخن نگویید، چه این که سخن گفتن درباره ذات خدا چیزی جز حیرت به ارمغان نمی آورد."