آیت‌الله منتظری

فردی بادیه نشین در جنگ جمل نزد حضرت امیر(ع) آمد و گفت: آیا می‎گویی خدا واحد است ؟ حاضران در آنجا به او هجوم بردند که در این اوضاع واحوال جنگی چه جای این پرسش است ؟ امام علی (ع) فرمودند: به او کاری نداشته باشید. آنچه ما از این قوم می‎خواهیم همین است که این اعرابی می‎پرسد. سپس حضرت فرمود: "ای اعرابی ! این گفته که خدا واحد است، می‎تواند چهار معنا داشته باشد. دو قسم آن درباره خدا روا نیست و دو قسم آن رواست. اما دو نوعی که روا نیست: یکی این که گفته شود خدا واحد است و منظور یکی بودن عددی باشد. چون وجودی که دومی ندارد داخل در باب اعداد نیست. آیا نمی بینی آنان که گفتند: سومی از سه، کافر شدند.اشاره به آیه: (لقد کفر الذین قالوا ان الله ثالث ثلاثة) . نوع دوم از واحد بودن که درباره خداوند روا نیست، گفته گوینده ای است که می‎گوید: او واحدی از مردم است، و منظور از آن وحدت نوعی می‎باشد؛ زیرا این گونه یکی دانستن نوعی تشبیه است و خداوند مبرای از تشبیه می‎باشد. اما دو وجه دیگری از وحدت که درباره خداوند می‎تواند درست باشد، این است که گفته شود خدای عزوجل یکتا ست یعنی در جهان مانندی ندارد، در این صورت پروردگار ما این گونه است. همچنین گفته شود خداوند یگانه است در معنا، و منظور این باشد که نه در وجود و ذات و نه در عقل و وهم قابل تقسیم نیست."صدوق، التوحید، ص 83 و 84، حدیث 3.

مراتب توحید

از عمیق ترین مباحث در باب معارف، بحث توحید است. برداشت از توحید به علت تفاوت فهم انسانها مختلف است. با وجود این در اصل وجود ذات باری تعالی، همه انسانها بر اساس فطرت خود اتفاق نظر دارند. تفاوت فهم انسانها درباره