صفحه ۱۱۹

آنچه توصیف کنندگان و تشبیه کنندگان به مخلوق، و افترا زنندگان بر او، درباره او می‎گویند. بدان که مذهب درست درباره توحید آن چیزی است که درباره صفات خدا در قرآن آمده است. پس بطلان و تشبیه را از خدا نفی کن."کلینی، کافی، ج 1، ص 100، حدیث 1) .

بهترین راه شناخت صفات خدا منابع دینی است. خداوند گرچه واجد تمام صفات کمال است، اما بر کسی روا نیست که هر صفتی را به خدا نسبت بدهد. برای خداوند دو دسته صفت یاد می‎شود: صفات سلبی و صفات ثبوتی. "صفات سلبی و یا جلال" به آن صفاتی گفته می‎شود که خدا عاری از آنهاست. مثل قابل رؤیت بودن و جسمانیت و جهل و ترکیب و نیاز به خواب و خوراک داشتن و محل حوادث بودن و... . "صفات ثبوتی و یا جمال" آن دسته از صفاتند که حاکی از کمال خدایند. این دو نوع صفات را می‎توان مرتبط باهم دانست. یعنی خدا همه کمالات را دارد و بنابراین هیچ نقص و عیبی ندارد.

صفات خداوند در یک تقسیم دیگر به ذاتی و فعلی تقسیم می‎شوند. "صفات ذاتی" آن صفاتی اند که به ذات خدا مربوط می‎شوند. این دسته از صفات، ذاتی خدایند و از ذات او تفکیک ناپذیر؛ مثل علم و قدرت و حیات. و "صفات فعلی" صفاتی اند که به افعال خدا مربوط هستند. این دسته از صفات منتزع از فعل خدایند و به اعتبار موضوع فعل او انتزاع می‎شوند. البته همه صفات خدا عین ذات اویند و از خارج به او ملحق نمی شوند. با این تفاوت که صفات ذاتی همواره عین ذاتند و صفات فعلی بسته به تحقق فعل هستند و ناشی از ذات، مثل خالقیت و رازقیت و... .

خداوند واجد همه صفات کمال است و هیچ نقصی در او وجود ندارد. وجود هرگونه نقص و یا نبود کمالات لازم در خداوند به این معنا خواهد بود که او واجد صفات لازم خدایی نیست و بنابراین نمی تواند خدا باشد، در حالی که او خداست؛ پس او همه صفات کمال را دارد.

ناوبری کتاب