آیت‌الله منتظری

آموختن نیاز داشته باشد. چنین چیزی از فهم عقلانی نیست، بلکه ناشی از دل و خواست و تمایل باطنی می‎باشد. خداخواهی در وجود انسان فطری است و نوعی جاذبه معنوی می‎باشد. یعنی انسان به گونه ای سرشته شده است که نمی تواند بدون عبادت زیست کند. از این رو می‎بینیم که همه مردم به شکلی به عبادت می‎پردازند، و این نشان می‎دهد که پرستش جزء سرشت و فطرت بشر است. یعنی بشر فطرتا گرایش دارد به این که خود را به چیز مقدس و پاک و بزرگ نزدیک نماید. این گرایش در همه انسانها وجود دارد. با دقت در روحیات انسان درمی یابیم که انسان دوستدار حسن و کمال است و در دوست داشتن کمال، در حد معین و محدودی توقف نمی کند و کامل ترین مرتبه از هر کمالی را طالب است. او شیفته کمال مطلق است و به هیچ مرتبه ای از کمال بسنده نمی کند و همواره خواهان مرتبه کامل تری است.

انسان به حسب ساختمان خاص روحی خود، خواهان خدا و متمایل به او آفریده شده است. در انسان خداجویی، خداخواهی و خداپرستی به صورت یک فطرت نهاده شده است. فطرت خداخواهی و خداجویی نوعی جاذبه معنوی است میان کانون دل و احساسات انسان از یک طرف و کانون هستی، یعنی مبدأ اعلی و کمال مطلق از طرف دیگر. در نهاد و فطرت بشر هم گرایش به خدا وجود دارد و هم شناخت حضوری و بی واسطه به ذات پاکش؛ به این معنا که بشر بدون یادگیری در عمق باطن به خوبی می‎یابد که به وجود متعالی کامل قائم به ذات تعلق خاطر دارد و تحت علم و تدبیر و ربوبیت او به رشد و تربیت و کمال می‎رسد؛ و این همان مرحله اول هدایت است که به طور تکوینی در نهاد انسانها قرار داده شده است. این مرحله از هدایت اجمالی است و هدایت تفصیلی توسط عقل و شرع انجام می‎گیرد.

شناخت خدا فطری است؛ زیرا هر تمایل و گرایشی مستلزم وجود نوعی التفات و آگاهی به چیزی است که انسان به او گرایش دارد. وقتی احساس درونی انسان این باشد که به خدا گرایش دارد، ضرورتا باید از او شناختی داشته باشد؛ وگرنه گرایش