آیت‌الله منتظری

جواب: به چند نکته اشاره می‎کنم:

1 - در اصطلاح فقهی "دارالاسلام" به کشور و منطقه ای گفته می‎شود که اکثریت مردم آن مسلمان باشند، خواه حکومت آن دینی باشد یا سکولار و لائیک ؛ و "دارالکفر" به کشور و منطقه ای گفته می‎شود که اکثریت مردمش کافر باشند، خواه حکومت آن دینی و مبتنی بر یکی از ادیان غیر از اسلام باشد یا سکولار باشد مانند کشورهای اروپایی و آمریکا و نظایر آن. بنابراین ممکن است دولتی مدرن و سکولار باشد اما دارالکفر و دولت کفر حساب شود.

2 - در پاسخ سؤال قبل، موضوع جهاد ابتدایی با دولت های کفر مشروحا ذکر شد. و رابطه حکومت دینی با حکومت های کفر و سکولار و لائیک و یا حکومت های دینی غیر اسلامی باید بر اساس مصالح اسلام و عموم مردم مسلمان باشد. صرف کافر بودن مردم کشوری و دولت آن، مانع از ایجاد رابطه حکومت دینی با آن نمی شود؛ پیامبراکرم (ص) بر اساس مصالح اسلام و مسلمانان با بسیاری از کفار و مشرکین روابط و معاهداتی برقرار می‎کردند و بر حفظ آنها متعهد بودند.

3 - "سکولاریسم" عنوانی است که در باره مفهوم آن اختلاف نظرهایی وجود دارد و تفسیر رایج آن ظاهرا نوعی بی اعتنایی نسبت به موافقت یا مخالفت رویکردهای آن با رویکردهای نظری و عملی شرایع الهی است که از آن به "عرفی گرایی مناسبات زندگی بشر" یاد می‎شود. در این تفسیر، نسبت بین احکام شریعت با قوانین سکولار،