صفحه ۳۸

مردم شرط صحت و مشروعیت آن است؛ هرچند در معصوم (ع) تنها شرط تحقق عملی است.

در ضمن بحث های ولایت فقیه، مسائل شانزده گانه ای را که باید مورد توجه قرار گیرد، در جلد اول، یادآوری کرده ایم. یکی از آنها در مورد "مشروعیت حکومت مورد قبول اکثریت مردم" بود؛ به این معنا که مردم حاکمی را انتخاب کنند که واجد شرایط نبوده است ولی احکام شرع در آن حکومت اجرا می‎شود. در آنجا ادعای "عدم مشروعیت" یا دیدگاه "جواز اقدام مسلحانه بر علیه آن" را مواجه با اشکال و مستلزم هرج و مرج، و قیاس آن را با مبیعی که از شرایط ذاتی یا وصفی اش تخلف شده، قیاسی غیرصحیح دانستیم.دراسات فی ولایة الفقیه، ج 1، ص 544 - 541، مسأله سوم و چهارم. شاید بتوان مورد سؤال را هم از مصادیق این مسأله به شمار آورد.

مسئولیت مسلمانان در چنین شرایطی، التزام عملی به احکام شریعت است. وجود یا عدم وجود حکومت اسلامی، نباید مانع از انجام مسئولیت های فردی و اجتماعی آنان در مسائل شرعی باشد. البته در زمان عدم حضور حاکمیت اسلامی، انجام برخی کارهای لازم اجتماعی با محدودیت هایی روبرو می‎گردد که باید در جای خود به آن پرداخته شود.

و در فرض روی گردان شدن اکثریت مردم از اسلام - که در جامعه ما فرض بعیدی است - طبیعتا تحقق حکومت دینی ممکن نیست. مسئولیت مسلمانان متعهد و ملتزم در چنین هنگامی، تبلیغ دین و

ناوبری کتاب