آیت‌الله منتظری

[برده داری در اسلام و در زمان کنونی ]

پرسش چهاردهم: آیا احکام برده گیری و برده داری را - که امروزه ضد بشری تلقی می‎شوند - از احکامی می‎شمارید که تنها موضوع آنها در این زمان منتفی شده است، و یا از احکام امضایی و موسمی می‎دانید که ویژه جامعه صدر اسلام بوده و اکنون منسوخ شده است و در عصر کنونی در صورت تحقق موضوع آن نیز شرعا ممنوع است ؟

جواب: از مجموع احکام و برخوردهای اسلام نسبت به مسأله برده داری، چنین استنباط می‎شود که اسلام به مبارزه با پدیده برده داری برخاسته است تا در فرصت مناسب آن را ریشه کن کند. قرائن و مدارک بر این نظر و روش شریعت اسلامی را در مناسبت های مختلف می‎توان مشاهده کرد. برخی از آن مناسبت ها و موارد عبارتند از:

1 - "حق تسلط آدمی بر نفس خویش" یکی از حقوق فطری بشر و مورد پذیرش و تأکید شریعت اسلامی است. به همین دلیل در بحث های مربوط به "حکومت و ولایت" همگان اقرار کرده اند که اصل اولی عقلی، عدم ولایت هر انسانی است بر دیگری. بنابراین، اثبات تسلط و ولایت بر غیر، محتاج به دلایل اطمینان آوری است که پس از آن ولایت بر دیگری پذیرفته می‎شود. مثل ولایت پدر بر فرزند، یا ولایت حکومت منتخب بر شهروندان و... . تردیدی نیست که برده داری، مستلزم ولایت بسیاری از آدمیان بر بسیاری از همنوعان خویش است و از این جهت، امری بر خلاف قاعده سلطه و استثنایی