صفحه ۸۴

2 - کتاب و نویسندگان عمومی و خصوصی.در آن روزگار که اکثر مردم بی سواد بودند، کسانی که قدرت خواندن و نوشتن را داشتند صنف خاصی شمرده می‎شدند.

3 - قضات دادگستری.

4 - کارگزاران حکومت که باید با انصاف و مدارا با مردم عمل نمایند.

5 - مالیات دهندگان مردم، اعم از مسلمان و غیرمسلمان، نظیر اهل جزیه و خراج.

6 - تجار و کسبه و صنعتگران.

7 - اقشار ضعیف و پایین که معمولا جزو ذوی الحاجات و مساکین می‎باشند."

حضرت امیر(ع) در ادامه می‎فرماید: "برای هر کدام از اصناف ذکر شده در کتاب خدا یا سنت پیامبر(ص) حق معین و سهم خاصی قرار داده شده است که ما نسبت به مراعات و حفظ آن متعهد شده ایم. و در دین خدا برای هرکدام گشایش و فرجی مقرر شده، و هر یک از اصناف ذکرشده به اندازه ای که امور زندگی او اصلاح شود حقی ثابت بر حاکمیت دارد." "واعلم ! ان الرعیة طبقات لا یصلح بعضها الا ببعض و لاغنی ببعضها عن بعض. فمنها جنودالله، و منها کتاب العامة و الخاصة، و منها قضاة العدل، و منها عمال الانصاف والرفق، و منها اهل الجزیة و الخراج من اهل الذمة و مسلمة الناس، و منها التجار و اهل الصناعات، و منها الطبقة السفلی من ذوی الحاجة و المسکنة، و کل قد سمی الله له سهمه و وضع علی حده فریضة فی کتابه او سنة نبیه (ص) عهدا منه عندنا محفوظا... و فی الله لکل سعة، و لکل علی الوالی حق بقدر ما یصلحه..."؛ نهج البلاغه صبحی صالح و عبده، نامه 53.

ناوبری کتاب