صفحه ۸۳

سه حق ذکر شده یعنی: حق خیرخواهی نسبت به مردم، و حق حفظ و زیادنمودن سرمایه های ملی، و حق آموزش و پرورش عمومی، از باب نمونه است و شاید از مهمترین و بالاترین حقوق افراد جامعه به شمار آید؛ و اگر حاکمیت ها سه حق مزبور را تأمین نمایند، زمینه تأمین سایر حقوق اجتماعی نیز فراهم می‎گردد. مفهوم نصیحت و خیرخواهی شامل همه چیزهایی است که به رشد و کمال و ترقی مادی و معنوی یک ملت مربوط است.

لفظ "فئ" که حضرت بدان تصریح دارند کنایه است از همه امکانات و اموال عمومی که در اختیار حاکمیت می‎باشد. "تعلیم" نیز اشاره به عرصه آموزش و بالابردن سطح معلومات مردم، و "تأدیب" اشاره به عرصه پرورش و تهذیب اخلاق و رشد فکری و معنوی جامعه می‎باشد.

حقوق اصناف مختلف

در رابطه با حقوق ویژه برخی اصناف مختلف، حضرت امیر(ع) در نامه خود به مالک اشتر فرموده اند: "... بدان که مردم دارای اقشار و طبقاتی هستند که هر کدام به دیگری نیازمند است و اصلاح امور هر کدام بدون اصلاح امور دیگری امکان ندارد. این اقشار عبارتند از:

1 - جنود خداوند (یعنی نیروهای مسلح).

ناوبری کتاب